Karel De Pelsemaeker: ‘Op donderdag 09/02/2017 zal het gaan vriezen! Ook Apollonia van Alexandri ë, haar feestdag valt dit jaar op deze donderdag. Zij was een bejaarde diakonesse en leefde als maagd, omwille van Christus, in Alexandri ë in Egypte. Ten tijde van de christenvervolgingen onder keizer Decius (249-251) werd zij gearresteerd en gemaand terug te keren tot de aloude Romeinse goden.
Toen ze standvastig bleef in haar geloof onderwierp men haar aan allerlei folteringen; zo werden haar alle tanden uit de mond geslagen. Toen de beulen voor haar een brandstapel klaarmaakten, sprong ze uit eigen beweging in het vuur, ‘terwijl het vuur van de Heilige Geest haar hart in vlam zette’, aldus het oude martelarenboek.
Noteringen uit 1986: de afgelopen maand februari is een van de koudste maanden van de eeuw : in Ukkel tellen we vierentwintig vorstdagen.
Op 9 februari 1986 naderde vanuit Duitsland een stapel zeer koude lucht op grote hoogte in de atmosfeer en in de vorm van een lagedrukgebiedje, dat afbuigt naar Zwitserland en het noordwesten van Itali ë. Tegengehouden door een hogedrukgebied boven onze omgeving en het zuiden van Zweden. Hierdoor zakt de temperatuur in de nacht van 8 op 9 februari in de Kempen naar bijna -15 graden, Brasschaat noteerde een minimum van -14,1 graden en in Nederland, in een plaats als Den Helder en op Schiphol, vriest het dan streng, met respectievelijk minimumwaarden van -10,7 en -11,4 graden.
Het hogedrukgebied blokkeert de oceaanstoringen volledig, waardoor het de dagen daarna koud en zonnig winterweer blijft. Daarbij waait regelmatig een schrale oostelijke wind, die de gevoelstemperaturen verder doet dalen. Zo is de oostenwind op 14 februari ook boven ons land vrij krachtig tot krachtig, de kracht 5 tot 6 Beaufort samen met middagtemperaturen iets onder nul voelt het aan alsof het harder vriest. De nachten leveren overwegend matige vorst op, terwijl het overdag op de meeste dagen licht vriest of de temperatuur komt heel even iets boven het vriespunt uit. Maar van doorzettende dooi was absoluut geen sprake!
In Nederland werden de ijsmeesters, in Friesland, dan ook met de dag zenuwachtiger. ‘Zou er weer een Elfstedentocht inzitten, net als een jaar geleden? Zeker nu de vorstperiode met de dag langer wordt, is het niet ondenkbaar dat het ijs straks dik en betrouwbaar genoeg zal zijn om al die vele schaatsers te kunnen dragen. Ze werden op hun wenken bediend; want op 20 februari 1986 komt het bijna overal tot strenge vorst in de nacht en ochtend. Den Helder noteert zelfs met -13,4 graden officieel de laagste temperatuur van het land. Verder wordt het in Eelde -12,2 graden, Rotterdam -12,0 en De Bilt -11,6 graden. De twee nachten daarop pakken vervolgens nóg iets kouder uit. Op 22 februari scoren Eelde en Twenthe zelfs zeer strenge vorst met minimaal respectievelijk -16,5 en -16,4 graden. Rustig, vrij helder weer en een zeer koude bovenlucht (op 1500 meter hoogte rond -15 graden!) zorgt voor al deze zeer lage waarden door flinke uitstraling van het aardoppervlak. Nog even en het ijs is zeker dik genoeg! In de nacht naar 23 februari noteert alleen Eelde nog zeer strenge vorst (-15,5 graden), Leeuwarden net niet (-14,8 graden) en elders vriest het matig tot streng.
Op de weerkaarten neemt rond 23 februari de invloed van een hogedrukgebied tijdelijk iets af, het centrum trekt zich terug naar IJsland en vanuit het noorden komt een ‘koud’ lagedrukgebied naderbij, maar de uitloper van het hoog houdt hem netjes op afstand. Bovendien neemt deze uitloper op 25 februari alweer in betekenis toe en op de 26-ste ontstaat een zich versterkende hogedrukkern boven de Noordzee, die de dagen daarna Oost-Europa binnentrekt. Hierdoor houdt het droge, koude weer met noordoosten- tot oostenwinden aan. Aan dooi hoeft zeker niet te worden gedacht en dus is op de 26ste zover: de veertiende Elfstedentocht wordt verreden! Het ijs ziet er hard uit met veel scheuren en het weer is goed: de zon schijnt uitbundig – in Leeuwarden wordt die dag bijna 10 uur zon opgetekend — maar er waait een matige, schrale noordoostenwind. Na een nacht met alweer strenge vorst (Leeuwarden -12,8 graden) zou het overdag maximaal -1 Ã -2 graden worden. Net als in 1985 wint Evert van Benthem de tocht. Uniek is dit niet, Coen de Koning en Auke Adema gingen hem voor. Verder is het d é tocht waaraan kroonprins Willem-Alexander onder de schuilnaam W.A. van Buren meedoet en hij rijdt hem keurig uit. Pas als hij bij de finish wordt opgewacht door zijn trotse ouders weet ook de rest van Nederland dat hij de tocht der tochten heeft voltooid. Totaal 16999 schaatsers doen mee, 14989 daarvan halen de finish.
Karel De Pelsemaeker.