Algemeen, 25/02/2017 – Opiniestuk Julien Borremans – Graaicultuur is een gevolg van de macht van partijen. Naar aanleiding van de gebeurtenissen van afgelopen week, de zitpenningen in intercommunales, kondigt de sp.a-voorzitter John Combrez een loonplafond voor zijn mandatarissen aan. Een socialistisch mandataris zal voortaan maximaal 6.600 euro per maand mogen verdienen. Ook binnen de Kamer van Volksvertegenwoordigers komt er een initiatief om een deontologische code voor mandatarissen op poten te zetten.
Particratie
Prima, maar de kern van het probleem blijft onaangeroerd: de particratie. De politieke partijen hebben in dit land zoveel macht naar zich toegetrokken, dat de democratie tot een leeg, hooguit symbolisch ritueel wordt gereduceerd. De partijen vormen niet meer het middel, maar worden een doel op zich, verlekkerd op macht, inkomen en status. Op de werking van de partijen bestaat nauwelijks toezicht. De bestuurscultuur vertaalt zich in een informele, maar daarom niet minder re ële macht.
De regerende partijen trekken de macht uit de diverse parlementen én gemeenteraden weg en brengen die onder in moeilijk te controleren, discrete, technocratische werkgroepen en commissies, waarop nauwelijks toezicht bestaat. Het voorbeeld bij uitstek vormt natuurlijk de werking van de intercommunales, maar ook in de gemeentebedrijven en de vele ontoegankelijke vzw’s zwaaien de meerderheidspartijen de plak. Toezicht op de werking is erg moeilijk. Intercommunales en andere constructies worden bevolkt door trouwe partijsoldaten van het eerste uur. Competentie is zeker geen must. Blinde loyaliteit, volgzaamheid en discretie openen financi ële poorten en leiden tot niet te versmaden mandaten.
Siegfried Bracke (N-VA) en Tom Balthazar (sp.a) vielen de laatste weken op door hun gulzigheid, maar verzinken in het niets bij de hebberigheid van voormalige liberale, socialistische en christendemocratische coryfee ën. De inhaligheid van Marc Descheemaecker (N-VA) past trouwens mooi in het rijtje. De man werd nooit verkozen, maar is intussen voorzitter van Brussels Airport en van De Lijn en bestuurder van de NMBS, met nog een hoop mandaten in de publieke financi ële sector als toetje. Wat Descheemaecker juist verdient, is een geheim, maar wees er maar zeker van dat hij maandelijks een gemiddeld jaarloon van een hardwerkende Vlaming verdient. Koen Kennis (N-VA) — mandatenkampioen — weet intussen niet meer van welke intercommunales hij hoeveel krijgt. Dat deze opeenstapeling van macht fnuikend is voor de democratie, spreekt voor zich.
Maar de hogepriester van de graaicultuur vormt ongetwijfeld wijlen Jean-Luc Dehaene , die in 2011 voorzitter was van de Raad van Bestuur van Dexia. Dexia kwam door de bankencrisis in zwaar financieel weer terecht en de belastingbetaler diende de bank met vele miljarden bij te springen. De loodgieter en fixeur van dienst — geroemd omwille van zijn vele kwaliteiten en zijn onge ëvenaarde inzichten — had het debacle niet zien aankomen. Straffer. Toen het Vlaams Parlement hem uitnodigde om over één en ander uitleg te geven, weigerde Dehaene met zijn welbekende brutaliteit in te gaan op de uitnodiging. Dehaene reïncarneerde de vleesgeworden arrogantie van de macht met een dedain voor de democratische instellingen en een voorliefde voor de achterkamerpolitiek.
Transparantie is het toverwoord
Intussen wordt de aandacht afgeleid door wat gezeur over de beperking van de zitpenningen in allerlei parastatale en intercommunale instellingen, maar aan de essentie van de zaak wordt voorbijgegaan: de particratie. De particratie is in essentie conservatief en onderwerpt de politieke besluitvorming aan de tirannie van het stilzwijgend compromis en de lakse, slaafse volgzaamheid van de vele mandatarissen. Innovatie, kwaliteit en creativiteit zijn taboe.
De macht van de partijen moet worden afgebouwd ten voordele van de democratische instellingen. Politiek hoort niet thuis in stoffige achterkamertjes, maar in transparante democratische instellingen, met mandatarissen die op een correcte en doorzichtige wijze worden vergoed en met een heldere besluitvorming… conform de eenentwintigste eeuw.
Julien Borremans
Onder verantwoordelijkheid van de schrijver.