Reisverslag, 19/10/2017 – Het zijn al diegenen die pijn lijden die op 11 oktober in Lier moesten zijn! Vera had samen met haar zus Erika en hun respectievelijke mannen een uitstap gepland. Onze reporter was één van hen. Uit zijn rijke archief haalde hij de meest markante foto’s. Geniet mee en ontdek de Pallieterstad.
We reden van in Geraardsbergen 87km om onze auto, na anderhalf uur rijden, in het centrum van Lier te parkeren. Onderweg hadden we al enkele herinneringen opgehaald, vanuit de lagere schoolperiode, toen we op schoolreis naar Lier trokken om de verbazingwekkende Zimmertoren te zien. Dat Felix Timmermans, die Palieter heeft geschreven, ook van Lier was wisten we ook nog.
Nadat we eerst op de Grote Markt een pint hadden gedronken en vanachter ons glas het Belfort, waarop in grote letters 1369 staat, hadden bewonderd, trokken we naar het Bureau voor Toerisme dat in een zaal van het stadhuis is gevestigd. Algauw werd er ons met een degelijke uitleg gegeven, we kregen ook folders met plannen voor enige wandelingen.
Lier ligt in de provincie Antwerpen en ligt ten opzichte van Antwerpen, de hoofdstad van de provincie, in het zuidoosten. De stad bestaat uit 2 deelgemeenten Koningshooikt en Lier zelf en telt meer 34.000 inwoners. Wat Lier bijzonder maakt is haar ligging aan de samenloop van de Grote Nete en de Kleine Nete. Deze stad wordt op toeristische folders ‘Poort van de Kempen’ genoemd en kijgt daarbovenop ook nog de leuke benaming ‘Lierke Plezierke’. Haar patroonheilige is Sint-Gummarus en de stad is verdeeld in 5 hoofdwijken waarvan er 3 naar de vroegere stadspoorten verwijzen: Leuvensepoort, Mechelpoort en Lisperpoort. De 4e wijk is het stadcentrum of de binnenstad, de 5e is de deelgemeente Koningshooikt.
Een noemenswaardig verhaal over Lier gaat over de oude veemarkt en de dwaze Lierenaars die een schapenmarkt boven een universiteit kozen. Wat hen al sinds vele generaties de spotnaam ‘De Schapenkoppen’ heeft opgeleverd. Indien we het vertelsel voor waarheid houden, begint het verhaal in de 14e eeuw, toen wilde Hertog Jan II de Lierenaars bedanken voor hun diensten tijdens zijn strijd tegen de Mechelaren. Ze mochten hun beloning zelf kiezen, een veemarkt of een universiteit. Ze opteerden voor een veemarkt. Hierdoor moest de veemarkt van Wespelaar naar Lier verhuizen en zuchtte de hertog: ‘Oei, die schapenkoppen’. In 1425 kreeg Leuven dan de eerste universiteit van de Lage Landen!
De bouw van de collegiale Sint-Gummaruskerk begon in 1378 en duurde meer dan 200 jaar. Zo komt het dat de onderste geledingen zuiver gotisch zijn, de middelste barok, en de torenkap rococo. Toch werd op 20 oktober 1496 al in deze kerk het huwelijk van Filips de Schone en Johanna van Castili ë ingezegend. Bijzonder zijn de Koninklijke glasramen die tussen 1516 en 1519 geschonken werden door Maximiliaan van Oostenrijk ter gelegenheid van de aanstelling van Karel V als hertog van Brabant. Ze werden vervaardigd door hofglazenier Nicolaas Rombauts. Opvallend is ook de preekstoel uit de 17e eeuw, hij werd gebeeldhouwd door Erasmus Quellinus I. Het is een uniek voorbeeld in de Nederlanden uit die periode: de preekstoel wordt gedragen door kariatiden dit zijn vrouwenbeelden die gebruikt worden als pilaren of pilasters. Hier beelden ze aartsengelen uit. De schatkamer van de kerk bewaart ook 1 van de 69 kopie ën van de lijkwade van Turijn.
Het veelgebruikte, en soms misbruikte, gezegde ‘Liereke Pleziereke’ is afkomstig van een brochure met dezelfde naam, ze werd uitgegeven in 1928 ter gelegenheid van een gouden huwelijksjubileum. De brochure werd geschreven en geïllustreerd door Felix Timmermans, die een overbuur van het echtpaar was. De alliteratie, Lier plezier, in de benaming heeft natuurlijk flink bijgedragen tot het succes ervan. Felix Timmermans, een rasechte Liernaar die geboren werd in 1886 en er in 1947 stierf. Hij was autodidact en schreef toneelstukken, romans, novellen, en gedichten. Zijn bekendste werk is Pallieter, uit 1916, een ode aan het leven. Hij was ook actief als schilder, tekenaar en graficus. Hij illustreerde zijn eigen boeken en sommige van zijn collega en vriend Ernest Claes. In 1922 kreeg hij de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Vlaamse Literatuur voor zijn novelle ‘De zeer schone uren van juffrouw Symforosa, begijntje’. Felix vond voor deze novelle veel inspiratie in het begijnhof van Lier.
In dit stratenbegijnhof zijn 162 huisjes verspreid over elf smalle straatjes en centraal staat de Sint-Margaritakerk. De ingang in de Begijnhofstraat wordt geaccentueerd door een monumentale arduinen poort uit 1690. Bovenop staat een beeld van de Heilige Begga, het dateert uit 1777, Sinte Begga is de patroonheilige van de begijnen. Links naast de poort staat een gepolychromeerd beeld van Onze-Lieve-Vrouw-van-Remedie uit de 14de eeuw.
Vraag aan een willekeurige toerist in Vlaanderen waarom hij Lier zou bezoeken, en de kans is groot dat hij antwoordt: ‘Om de Zimmertoren te zien’.
Louis Zimmer werd geboren te Lier op 8 september 1888 en overleed er op 12 december 1970. Hij was uurwerkmaker, autodidact in de astronomie en realisator van drie wereldberoemde werken: de Jubelklok, de Astronomische Studio en de Astronomische Wonderklok. In juni 1970 werd hij ereburger van de stad Lier.
Het is al wie aan breuken lijdt, die op 11 oktober naar Lier moet!
Sint-Gummarus wordt op basis van zijn wonderen aanroepen tegen allerlei breuken, ook huwelijksbreuken, slechte vrouwen, spierpijn, gewrichtspijnen en koorts. Hij wordt meestal afgebeeld als ridder met harnas, of als Romeins veldheer met kuras, wapenrok, been- en armplaten en zwaard, of als Merovingische edele met een tuniek of met een lang gewaad waarboven hij een schoudermantel en een Merovingische hoed draagt. Hij wordt ook afgebeeld met een verwijzing naar een van zijn wonderen. Het gaat dan meestal om een al dan niet omgehakte boom, een staf waarmee hij een bron aanboort, of een kind dat hij uit de greep van een slang redt.
Sint-Gummarus leefde in de 2e helft van de 7e en het begin van de 8ste eeuw. Hij was afkomstig uit het huidige dorp Emblem nabij Lier. Volgens de levensbeschrijving, of de vita, van St-Gummarus was hij van adel. Hij zou op jonge leeftijd naar het Frankische Koninklijke hof in Metz gestuurd zijn om daar een opleiding te krijgen onder supervisie van hofmeier Pepijn van Herstal. Hij zou in dienst van Pepijn ook een belangrijke functie aan het hof uitoefenen en ook een belangrijke militaire functie gehad hebben. Op vraag van de koning zou hij tijdens die periode aan het hof ook getrouwd zijn met een zekere Grimmara, een slecht en hardvochtig mens. Historisch onderzoek heeft evenwel uitgewezen dat Gummarus zijn adellijke titel, zijn verblijf aan het hof en zijn huwelijk met Grimmara hoogst twijfelachtig zijn. Maar toch gaat in Lier, elk jaar op de eerste zondag na 11 oktober, of op 11 oktober zelf, ter gelegenheid van de Sint-Gummaarurskermis, de St-Gummarusprocessie door. Zestien leden van het Genootschap van de Kasdragers dragen het zilveren reliekschrijn van de heilige Gummarus, dat meer dan 800 kg weegt, door de straten van Lier. – Dit jaar zal dat op zondag 15 oktober zijn. – Tijdens de noveen rond de feestdag van de heilige wordt het schrijn tentoongesteld in de kerk. Van overal komen bedevaarders genezing en beterschap vragen voor kwalijke breuken, reumapijnen en gebroken liefdesverhoudingen.
Bij het uitspreken van de zegening legt de priester de gordel van Sint-Gummarus op de schouders van de pelgrim. Dit ritueel van de bandoplegging, verwijst naar een lang verhaal waarbij St-Gummarus een omgehakte boom heelde door zijn gordel rondom de stam te wikkelen.
Karel De Pelsemaeker
PS: Lier is voor ons zo wat een plaats waar we graag vertoeven. Wanneer we in de omgeving moeten zijn, zullen we ervoor zorgen dat we deze stad kunnen aandoen. Ik sta dan telkens graag voor het raam van de bloemenwinkel van de Lierse florist Stef Adriaenssens in de Berlaarsestraat. Tijdens het laatste weekend van november 2011 bezocht ik ook zijn expo in het voormalige Zwartzustersklooster aan de Deensestraat in Lier.
(Kdp)