Julien Borremans: ‘Naar verre horizonten, de Geraardsbergse kerktoren voorbij’

De bekering der heidenen

Het beeld refereert aan de pioniers die tussen 1885 en 1908 het leven lieten in Congo Vrijstaat, wat toen persoonlijke eigendom van Koning Leopold II was. ‘Het beeld was een project van Vincent Diericx. De Geraardsbergse fotograaf en ontwerper Th éophile L’Haire gaf het vorm. Diericx was in 1911 op studiereis in Congo en bezocht er ook het graf van mijn familielid pater Van Trimpont’, zegt Marc Van Trimpont. Diericx ontpopte zich als een gedreven voorstander van de kolonisatie en de koloniale politiek. In de jaren twintig van de vorige eeuw was hij ervan overtuigd dat de emigratie van Belgische landbouwers naar Congo de oplossing was van de economische crisis en de toenemende werkloosheid. Diericx is in die jaren erg actief. Hij was voorzitter van Hadisco — een vereniging ter ondersteuning van de missionarissen van de paters jozefieten — richtte o.a. een koloniale bibliotheek in Geraardsbergen op. Het monument werd op 10 juli 1949 ingehuldigd. Het Davidsfonds was heel enthousiast over het initiatief: “Geeraardsbergen zal dit jaar door een gedenkteken een openbare en plechtige hulde brengen aan de eerste pionieren van onze stad, die voor de beschavingen de bekering der heidenen in Belgisch Kongo hun leven schonken.”

De plunderkolonie van Leopold II

In de periode van Leopold II was Congo Vrijstaat één van de grootste rubberleveranciers ter wereld. Om aan de stijgende internationale vraag te voldoen, werd geen enkel middel geschuwd. Het land veranderde in een gigantisch openlucht werkkamp, waar op een onverbiddelijke wijze werd afgerekend met degenen die de opgelegde quota niet haalden. In deze Leopoldische gruwelstaat werd de complete bevolking als een slavenleger ingezet om het land van al haar rijkdommen te beroven. Er vielen miljoenen doden. Toenmalige missionarissen waren op de hoogte, maar hielden hun mond omdat hun zakken volgestopt werden met geld. Ik kan me onmogelijk voorstellen dat de brave missionarissen — die toen vanuit Geraardsbergen naar Congo Vrijstaat gingen — niet op de hoogte waren van de vele gruwelijkheden.
In die jaren waren de voorstanders van de Belgische koloniale politiek selectief doof. In 1903 had Robert Casement in een rapport de dwangarbeid, de mishandeling, de verminking, de slavernij en de uitroeiing van de toenmalige inwoners uitvoerig aan de kaak gesteld. Onder druk van onder meer Emiel Vandervelde werd koning Leopold II verplicht om een onafhankelijke onderzoekscommissie in te stellen. Deze commissie bevestigde het rapport van Casement tot in de details. Heel wat katholieken bleven toen twijfels hebben over dit rapport, voornamelijk omdat Leopold II de katholieke missies steeds heeft bevoordeligd.

Koning Leopold II werd fabelachtig rijk en bouwde er o.a. het Chinese Paviljoen, het Museum van Tervuren en de Japanse Toren mee. Met zijn plunderkolonie legde hij de fundamenten van het priv ékapitaal van de koninklijke familie van Saksen-Coburg.
Onder grote internationale en binnenlandse druk van de pers was Leopold II in 1906 dan toch bereid om Congo Vrijstaat aan de Belgische overheid over te hevelen. Dit deed hij niet voor niets. Voor het  imposante bedrag van 132 miljoen franken en een jaarpremie van 735.000 franken was de toenmalige koning bereid om de Congolese gruwelstaat aan het Belgische bevolking te geven. De Belgische roverskoning en massamoordenaar heeft over zijn daden nooit enige verantwoording moeten afleggen.

Een informatiebord

Het koloniaal monument refereert naar een bloedrode periode van de geschiedenis van Belgi ë. De schaamteloze rooftochten in Congo Vrijstaat werden naar de buitenwereld vertaald als een beschavingsoffensief voor de bekering van de heidenen. Het gedenkteken in Geraardsbergen werd opgericht ‘ter verheerlijking der pionieren en veteranen van het groots beschavingswerk in Kongo’. Kan het nog cynischer? Stelt u zich eens voor dat de Duitse overheid ergens op haar grondgebied een monument zou oprichten voor de kameraden die tussen 1939 en 1945 het leven in het buitenland lieten… gevallen in dienst van de beschaving. Een golf van verontwaardiging zou de wereld rond gaan. Terecht! Maar in Geraardsbergen blijft het oorverdovend stil.

De bevolking heeft recht op eerlijke informatie. Net als aan het standbeeld van Leopold II in Oostende, is het vanzelfsprekend dat ook hier een informatiebord wordt aangebracht, die kort uitlegt waar het in Congo Vrijstaat wel om te doen was: een schaamteloze uitbuiting.

Julien Borremans.