04/12/2017 – Op de tweede zondag van oktober 2018 staan de gemeente- en provincieraadsverkiezingen op de agenda. Tijdens een lezing in Geraardsbergen gaf Prof Deceuninck (Ugent)ons een overzicht van de beslissingen en nieuwe trends die mee de toekomst van onze plaatselijke besturen zullen bepalen.
Ons leven wordt niet alleen bepaald door de plaatselijke besturen en de provincie. Ook de Vlaamse en federale overheid (verkiezingen in 2019) en de Europese unie zijn van groot belang. Naast de gemeenteraden zijn er ook nog de politie- en hulpverleningszones en de verschillende intergemeentelijke samenwerkingsvormen (energie, afval, sociale tewerkstelling, streekoverleg…).
Op jacht naar veel voorkeurstemmen
Op 14 oktober 2018 mogen de 18 plussers hun stem uitbrengen. Niet EU-burgers kunnen dat ook doen, na vijf jaar wettelijk verblijf. Naast de klassieke partijen is er een trend van groei van bijkomende plaatselijke partijen. Iedere lijst moet evenveel vrouwen als mannen bevatten en dat principe moet zeker gerespecteerd worden voor de eerste drie plaatsen. De campagne zal steeds meer beroep doen op nieuwe technieken en de nieuwe sociale media. Ontegensprekelijk is ook de trend dat de kandidaten voorop gaan op de naam van de partij. De beroepen van de kandidaten zijn ook al langer niet representatief voor de samenleving en het aantal advocaten is opvallend groot. Bij het resultaat is het aantal voorkeurstemmen het belangrijkste. Opvallend is ook dat in 3/4de van de gemeenten vooraf wordt gesproken over mogelijke coalities. In 2/3de van de gemeenten werd nu al gewerkt met een gekozen voorzitter van de gemeenteraad.
Komen er nog meer fusies?
In 1976 gingen heel wat kleine gemeenten op in de fusies, die zeker ook wat politiek gekleurd waren. Vandaag tellen nog 83 van de 308 Vlaamse gemeenten nog minder dan 10.000 inwoners.
Tijdens de huidige Vlaamse bestuursperiode werd vooral ingezet op vrijwillige fusies. In Oost-Vlaanderen ontstonden zo vier nieuwe grotere gemeenten rond Aalter, Deinze, Kruishoutem en Waarschoot. De beloning is niet gering. Deze gemeenten krijgen een schuldverlichting van 500 euro per inwoner of een maximum van 20 miljoen euro. Bij fusie mag men twee bijkomende schepenen aanstellen tijdens de eerste bestuursperiode. Dit voordeel wordt later wel afgebouwd naar een extra schepen voor de tweede bestuursperiode.
De samenstelling van de komende Vlaamse regering zal wellicht bepalend zijn of men overgaat naar grotere en verplichte fusies. Deze kosten niet minder voor de inwoners maar kunnen de kennis en capaciteiten van de gemeenten wel vergroten.
Het OCMW opgenomen in de gemeenteraad
Tot nu was de OCMW-voorzitter al opgenomen in het Schepencollege. Zonder al te veel weerstand wordt de OCMW-raad vanaf 2019 opgenomen in de gemeenteraad, zonder meer raadsleden. Een bijzonder comit é van sociale dienst zou nog wel blijven bestaan om individuele steundossiers te behandelen. Het kan een goeie zaak worden om het sociaal beleid verder te verbinden met alle beleidsdomeinen .
Een opvallende zaak is dat op verschillende plaatsen ook ‘zorgbedrijven’ worden opgezet. Op andere plaatsen zijn zorgvoorzieningen al overgenomen door de private sector. Hierbij ook nog vermelden dat de gemeenten vanaf 2019 moeten besturen met een schepenambt minder. Nu zijn er in Geraardsbergen acht schepenen.
Afslanking mandaten bij provincies en intercommunales
Bijna werden de provincies afgeschaft. Nu werd een compromis uitgewerkt waarbij ze de persoonsgebonden materies (cultuur, sport, welzijn) moeten afgeven. Intussen komt er een uitzondering voor het provinciaal onderwijs, sommige musea en domeinen. Het aantal deput és wordt terug geschroefd van zes naar vier. En het aantal raadsleden wordt gehalveerd van 76 naar 32.
Het wordt niet vanzelfsprekend voor gemeenten om een provincieraadslid te behouden. Dat is ook het geval voor verschillende bovenlokale intercommunales(energie, afvalverwerking, streekoverleg…). Met een beperking tot 15 bestuurders wordt de betrokkenheid van vooral de kleinere gemeenten problematisch. Al is het nu al zo dat de afgevaardigden van de gemeenten in hun gemeenteraad weinig of geen informatie bezorgen over hun werk.
Ook blijft de vraag gesteld om te komen tot grotere politiezones en een betere afstemming met de hulpverleningszones (vroegere brandweerzones).
Armand Matthijs (36) 3.12.2017.