Julien Borremans, 23/01/2018 – Wetenschappers zijn het er over eens dat we de komende decennia de grenzen van de ruimtevaart revolutionair zullen verleggen. Als we ooit ruimteschepen kunnen bouwen die met de snelheid van het licht door het heelal kunnen verplaatsen, dan zullen we in staat zijn om in een mum van tijd naar het centrum van een nabij gelegen sterrenstelsel te reizen… zo leert Einstein ons.
Reisbureau Einstein
Volgens Vincent Icke — hoogleraar theoretische astrofysica en kosmologie — hebben we intussen al heel wat kennis verzameld over de universele wetten die in de kosmos orde uit chaos scheppen. De scheikunde van de materie is in het heelal overal dezelfde. Er is geen enkele chemische binding op Aarde die niet elders in het heelal voorkomt. Dezelfde voorwaarden die hebben geleid tot leven op Aarde, kunnen eveneens aanleiding vormen tot het ontstaan van leven elders in het heelal.
Vele eeuwen lang — onder invloed van de religie — dachten mensen dat het leven op Aarde uniek was en dat we een centrale plaats in de kosmos innamen. Stap voor stap hebben wetenschappers dit dogma ontkracht. De Aarde neemt geen centrale plaats in. Onze planeet is niet exclusief. Het leven op Aarde is niet uniek. Intussen zijn er bijna 4000 exoplaneten ontdekt. Dit zijn planeten die om andere sterren draaien dan de aarde. Er zijn 622 planetenstelsels gevonden met meerdere exoplaneten in een baan rond één of twee sterren. Astronomen zijn het er over eens dat het een kwestie van tijd is eer we buitenaards (intelligent?) leven zullen ontdekken. Niet dat er ooit een ruimteschip op onze planeet zal landen waar hoogontwikkelde ruimtewezens ons zullen tegemoetkomen. Wetenschappers nemen aan dat er nog heel wat planeten zijn waar de omstandigheden aanwezig zijn om leven tot ontwikkeling te laten komen. De kans dat buitenaards leven er net uitziet zoals ons, is nihil. We mogen niet vergeten dat we een evolutie van honderden miljoenen jaren achter de rug hebben. Het is vrijwel uitgesloten dat dezelfde evolutie zich op een andere planeet exact heeft voorgedaan.
Als er ander leven in de ruimte voorkomt, dan is het haast zeker dat die opgebouwd is uit het basisatoom koolstof. Koolstof is het enige element waar ingewikkelde moleculen mee kunnen worden gebouw, zoals levende cellen. Aangezien het volledige heelal ooit in één energetische bol was samengeperst, die 13,6 miljard jaar geleden uit elkaar is gespat, mogen we aannemen dat de wetten van de scheikunde — en dus de biologie — overal in het heelal dezelfde zijn en dat de bouwstenen — noodzakelijk voor het ontstaan van leven — overal voorkomen. Als we naar andere planeten kijken, zoeken we naar omstandigheden waar vloeibaar water en koolstof aanwezig zijn. Er zijn nog andere voorwaarden: aanwezigheid van een atmosfeer, broeikaseffect…
Zijn er andere rotsachtige planeten met een atmosfeer in een bewoonbare zone rond de zon, waar scheikundige omstandigheden aanwezig zijn voor het ontwikkelen van leven? Zeker. Misschien zijn er nog veel meer planeten die aan deze voorwaarden voldoen. Statistisch gezien zeker. Want als er slechts 1 per miljoen sterren zo’n planeet met ideale omstandigheden rond zich heeft draaien, dan spreken we toch nog over 1.1016 planeten of een één met zestien nullen. Keuze zat. De kans is dus groot dat het heelal bulkt van het leven. Het grootste probleem om leven te ontdekken, zijn de enorme afstanden in het heelal… afstanden die ons bevattingsvermogen ver te boven gaan.
Buitenaardse beschavingen
Deze enorme afstanden vormen geen beletsel om de uithoeken van het heelal te verkennen. Ruimtereizen door het hele heelal zijn echt mogelijk, in principe tenminste. Dankzij Einstein weten we dat er geen natuurkundige reden is waarom wij niet in enkele tientallen jaren een afstand van miljarden lichtjaren zouden kunnen overbruggen. De snelheid van het licht is immers absoluut, de tijd daarentegen relatief. Een klok aan boord van een snel bewegend ruimtevoertuig loopt langzamer dan de tijd op onze planeet. Hoe sneller we bewegen, hoe trager de tijd verloopt. Stel dat we een ruimteschip kunnen bouwen dat tegen de snelheid van het licht voortbeweegt — wat in principe mogelijk is — naar het centrum van ons Melkwegstelsel — ongeveer 24.000 lichtjaren ver — dan kan het ruimteschip dat in ongeveer 20 jaar doen. Met de relativiteitstheorie van Einstein kunnen we berekenen dat ons ruimteschip in nog geen 50 jaar de gehele kosmos kan doorkruisen, dit terwijl op aarde miljoenen jaren verstrijken. Onze techniek om een dergelijk ruimteschip te bouwen staat nog in de kinderschoenen, maar misschien is er een beschaving ver weg van hier die daartoe wel in staat is. Wie weet?
Nikolaj Karashev ontwikkelde ooit een schaal waarmee hij de technologische ontwikkeling van beschavingen in kaart bracht, kosmische beschavingen classificeerde. De verst gevorderde — type 4 — is een beschaving die het hele heelal heeft gekoloniseerd en daarbij gebruik maakt van alle bronnen van kosmische materie en energie. Dergelijke beschaving is in staat om een relativistisch ruimteschip te bouwen, die in een paar decennia het hele heelal kan doorkruisen. Het is mogelijk dat dergelijke beschaving reeds de totale kosmos heeft gekoloniseerd, maar is onze technologie te primitief om geconfronteerd te worden met dergelijke kosmische intelligentie. Voor de goede gang van zaken, wij zitten nog steeds in type 1: een maatschappij die een hele planeet heeft gekoloniseerd en gebruik kan maken van alle daar aanwezige materie en energie. We hebben nog een weg te gaan.
“Het is redelijk te verwachten dat exobiologie op aards leven zal lijken, gegeven de universele eigenschappen van natuur- en scheikundige processen. Maar ver ge ëvolueerde levensvormen zullen vrijwel zeker toch zo sterk van de onze verschillen dat een aards virus geen enkel vat op ze heeft.” Analyseert Vincent Icke in zijn recent boek ‘Reisbureau Einstein’. Een interstellaire beschaving ontwikkelt zich op een tijdschaal van honderdduizenden jaren en moet dus stabiel, hypersociaal en vredelievend zijn, wil het niet aan oorlog en conflicten ten onder gaan. Een oorlogszuchtige maatschappij richt zichzelf steeds weer ten gronde, zo leert de geschiedenis. “Het is dus te verwachten dat een werkelijk kosmische civilisatie ruim voorzien is van verstand, rede en gevoel.” ‘The War of the Worlds’ ligt niet in het verschiet.
Een interstellaire civilisatie heeft ruimte en plaats zat en moet niet pers é de Aarde koloniseren. Waarom zou dergelijke beschaving ons tot slaven willen maken? Hun technologie is zo ver gevorderd dat slaven niet nodig zijn. Dat weten we omdat de afschaffing van de slavernij op Aarde geen moreel vraagstuk was. De slavernij werd pas afgeschaft toen de technologische evolutie dit toeliet. Interstellaire kolonisatoren zullen geen roofzuchtige schurken — zoals Hernán Cort és — zijn. In de wijde kosmos valt immers veel meer te rapen dan wat op Aarde te vinden is.
Samenwerking en stabiliteit
Zullen wij in staat zijn om ooit ons zonnestelsel, de Melkweg en de gehele Kosmos te koloniseren? De technologische beperking van onze maatschappij is nog de minste zorg. De grootste bedreiging van de Aarde en haar bewoners is het karakter van de mens zelf. De grootste uitdaging bij ruimtereizen vormt zeker het agressief en roofzuchtig karakter van de mens. Voor een hoogtechnologische samenleving is samenwerking en stabiliteit over vele decennia een conditio sine qua non. Willen we evolueren van de Homo sapiens naar de Homo cosmicus dan zullen we de bernbom van eigenwaan, ideologie, religie en andere vormen van intolerantie onschadelijk moeten maken. Rede blijft de hoeksteen van ons streven om onze maatschappij naar een hoger stadium te brengen. Mr. Spock verwoordde het in ‘Star Trek VI: The Undiscovered Country’ heel treffend: “Logic is the beginning of wisdom, not the end.”
Wie meer wil lezen, raadpleegt best het recentste boek van Vincent Icke ‘Reisburea Einstein’. Dit boek is uitgegeven bij Prometheus en kost net geen €20.
Julien Borremans.