Pieter van Gent (1480- 1572) — afkomstig van Idegem — arriveerde in het zog van de wrede Spaanse veroveraars in het huidige Mexico. Hij nam het lot van de verdrukte indianen in handen en kwam op voor meer vrijheid. De Vlaming is in Mexico nog steeds heel erg populair en heeft er een standbeeld. Waarom zouden we in Idegem geen monument oprichten?
Het historische kader
Pieter van Gent (1480- 1572) leefde in een belangrijk historisch scharniermoment. Laten we het omschrijven als de ontsluiting van de wereld: eigenlijk de eerste globaliseringgolf, met als hoogtepunt de ontdekking van Amerika. Voor de indianen was het allerminst een leuke ontmoeting. Ze werden met minachting, geweld en sadistische bruutheid behandeld. De autochtone bevolking werd vrijwel uitgeroeid door microben en virussen die de Europeanen met zich meebrachten. 90% van de indiaanse bevolking (geschat op 25 miljoen zielen) liet het leven. De Spaans-christelijke, Europese beschaving werd van de ene op de andere dag geïmporteerd en al even bruusk viel het doek over een drieduizend jaar oude beschaving. De plaatselijke bevolking werd door bloedbaden, barbaarse wreedheden en diepe wanhoop vernietigd. De verovering van inheems Amerika ging gepaard met de ondergang van de Andes-Mexicaanse beschavingen, de demografische ineenstorting, de plunderingen van de stamgebieden, de verplaatsing van complete etnische groepen naar onherbergzame randgebieden en rassenvermenging. Het waren de ingredi ënten van een opperheerschappij: macht, hebzucht en missie, doorspekt met lichtgelovigheid, waanzin en razernij. De avonturen naar de onbekende Nieuwe Wereld trok de brutaalste, armste en schurkachtige elementen uit de Spaanse samenleving aan.
Alles moest worden vernietigd. De Spaanse veroveraars troffen een maatschappij aan met een politieke en militaire organisatie die voor die de hunne niet onderdeed. Het christendom en de Spaanse cultuur moesten worden gegrondvest.
Naar aanleiding van de vijfhonderdste verjaardag van d é ontdekking gaf Mexico gedenkpenningen uit ter ere van de Azteken met hun ongelooflijk verfijnde beschaving en geraffineerde kunst, wetenschap en cultuur. Er was geen lof voor de conquistadores.
Pieter van Gent
Pieter zou een verzorgde opvoeding hebben genoten en zou de universiteit met vrucht hebben bezocht. Hij beschikte tevens over een grondige kennis van het Latijn. In een brief van 1529 heeft Albert Schrever ontdekt dat Pieter in Idegem werd geboren, dat toen deel uitmaakte van de Baronie van Boelare. Er wordt immers algemeen beweerd en aangenomen dat Pieter van Gent van keizerlijke bloede was. Hij zou een bastaard zijn geweest van aartshertog en later Roomse Keizer Maximiliaan I van Oostenrijk (1459 — 1519).
In 1517 vergezelde Pieter Keizer Karel op zijn eerste reis naar Spanje. In Spanje kwam hij met allerlei mensen in contact die hem vertelden over hun overzeese ervaringen. Pieter bleef ruim twee jaar op het schiereiland. In 1520 werd Karel tot keizer gekroond en werd Pieter tot lekenbroeder van de franciscanen te Gent aanvaard. Hij kreeg prompt de naam ‘Pieter van Gent’.
In 1519 zette één van de vele gouddorstige conquistadores — Hernán Cort és — in Mexico voet aan wal. Na veel tegenspoed en avonturen veroverde hij op 13 augustus 1521 definitief de hoofdstad van de Azteekse overheersers, Tenochtitlan. Cort és was gouverneur van het nieuwe wingewest Nueva España.
Samen met pater Jan Dekkers en pater Jan van der Auwera strandde Pieter op 30 augustus 1523 te Vila Rica del Vera Cruz. Pieter zou er de rest van zijn leven blijven. Hij onderwees niet enkel godsdienst, maar leerde de indianen allerlei technische vaardigheden aan. Pieter was een ingenieus man die een miniatuurcatechismus ontwierp, geheel in het beeldschrift van de Maya-bevolking en de Azteken. Hij stichtte er verschillende katholieke gemeenschappen en richtte overal scholen op.
In korte tijd werden honderden kerken en scholen gebouwd, waarvoor hij een eigen franciscaanse bouwstijl ontwierp. In 1529 begon hij met de oprichting van een infirmerie voor zijn scholieren, die al snel uitgroeide tot een heus ziekenhuis voor honderden pati ënten.
Zowel voor het ontwerp als voor de organisatie van zijn gebouwen en diensten, hield Pieter sterk rekening met de gewoontes van de indianen. Zijn school groeide uit tot een complete academie waar de indianen vanaf hun prille jeugdjaren werden gevormd en waar ze als ambachtslui, intellectuelen of kunstenaars afstudeerden. Na korte tijd decoreerden de indianen zelf hun kapellen. Ze beeldhouwden in hout en steen. Vooral de praktische en pragmatische ingesteldheid van de Vlaming werden heel erg geapprecieerd, wat in schril contrast stond met de starre en dogmatische aanpak van de Spanjaarden. Met de oprichting van de eerste drukkerij op het Amerikaanse continent, gaf hij de kennisverspreiding een enorme impuls.
Al deze successen wist Pieter van Gent te relativeren omdat hij in eerste instantie fel was begaan met het lot van de indiaanse mens. Hij streefde naar de volledige vrijheid van deze mensen. Tot driemaal toe werd hem het priesterambt aangeboden, maar steeds weigerde hij. Pedro was een ingetogen en nederig man. Hij werd weergaloos populair bij de indianen.
Pieter vocht voor meer vrijheid voor de indianen. Door de wraakzuchtige veroveraars werd hij gezien als de oorzaak van de invoering van de Nieuwe Wetten. Dit waren voorschriften om de uitbuiting van de indianen tegen te gaan.
Pieter van Gent werd op 20 april 1572 begraven in de open kapel van San Jos é de Bel én de los Naturales. Op 16 januari 1976 werd in het hartje van Mexico-Ciudad een bronzen standbeeld voor hem opgericht. Een half jaar later werd in Gent op het Fratersplein een repliek ervan onthuld. Aan de kerk van Idegem hangt een gedenkplaat voor hem.
Pieter als brugfiguur
Niettegenstaande Pieter van Gent een ingetogen en bescheiden man was, heeft hij nog steeds een grote historische en actuele waarde. In eerste instantie vormde hij een brugfiguur tussen de toenmalige Westerse wereld en de indianen. Hij lag aan de basis van de Amerikanistiek en ontwikkelde als geen ander de interculturele dialoog.
Het persoonlijk levensverhaal van Pieter van Gent voert ons dan ook doorheen de moeilijke en harde strijd van de indianen tegen een van razernij doordrongen Spaanse samenleving. Zijn aanpak — creativiteit, integratie, uitwisseling en opbouw — stond tegenover de hebzucht, de dominantie, de starheid en de vernielzucht van de Spaanse overheersing. Pieter had fundamenteel respect voor de indianen, terwijl het denkkader en de communicatiestijl van de Spaanse overheersers stram stond van de ideologische en religieuze dominantie. De Spanjaarden waren niet in staat om de culturele rijkdommen van de indianen te zien.
Herdenkingssite
Pieter zette zich af tegen elke vorm van slavernij. Indianen hadden gelijke rechten als de Spanjaarden. Met zijn visie en aanpak was hij zijn tijd ver voorbij. Zijn strijd voor een menswaardig bestaan van de indianen tegen de oppermachtige en nietsontziende Spanjaarden kan als een preambule op de moderne mensenrechten worden beschouwd. Pieter van Gent richtte tal van scholen en ziekenhuizen op en liet daardoor de indianen aansluiten bij de toenmalige moderne maatschappelijke ontwikkelingen.
De parallellen met de huidige mondiale ontwikkelingen liggen voor de hand. Pieter van Gent is een erg authentiek figuur met heel erg veel hedendaagse allures. We mogen fier zijn dat Pieter in Idegem werd geboren. Hij vormt ontegensprekelijk een figuur van mondiale afmetingen. Pieter van Gent bezorgde Idegem een historisch en nog steeds een actueel venster op de wereld. We moeten hem dan ook een plaats geven door het oprichten van een herdenkingssite, die niet alleen de historische figuur Pieter van Gent, maar vooral zijn gedrevenheid, openheid en moderne mensvisie levendig moeten houden.
Julien Borremans