- DB stock photo
update 12/01* – Weerdeskundigen voorspellen voor de komende weken zeer onstabiel weer, mogelijk extreme koude met zeer grote hoeveelheden sneeuw,… maar eigenlijk weten ze het (nog) niet zeker. Dat komt onder andere door de “polaire vortex” die kuren vertoont.
De Beiaard probeert te begrijpen waarover het gaat,… en uit te leggen hoe de ‘vortex’ deel uitmaakt van ons weersysteem,… en van het klimaat.
* Deze pagina kreeg grondige updates naargelang informatie beschikbaar was. Ondanks de inspanning van de auteur om wetenschappelijke taal te vermijden blijft de inhoud moeilijk. Het fenomeen van de ‘polaire vortex’ kadert immers in het geheel van klimaatfactoren, waarvan enkele hier aan bod komen. Veel leesgenot.
Heeft de vortex iets te maken met de straalstroom waar Armand Pien ons zoveel over vertelde?
Niet direct! Beide systemen kunnen ons weer beïnvloeden, maar ‘de straalstroom van Armand Pien’ circuleert op lagere hoogte,… eenvoudig uitgelegd: in het gebied waar zich wolken vormen, op een tiental kilometers hoogte. (De atmosfeer).
De vortex, die veel hogerop wervelt (in de stratosfeer) over het ganse poolgebied, is op zijn sterkst wanneer ook die luchtlaag in de winter sterk afkoelt,… tot ongeveer min 80 graden Celcius. Ook rond de vortex wervelt dan een snelle luchtstroom (straalstroom) die als een barrière functioneert tussen de temperatuurgebieden. Vergelijk het met ‘supersnelwegen’ in de lucht. Die windstromingen bewegen zich tegen de klok in…. meestal!
Westenwind.
De luchtstroming vlak boven het Aardoppervlak (waarin we leven) is in ons landje tijdens een ‘ideale’ winter vooral westelijk, dus eerder zacht. Wanneer de lucht in de vortex plots van druk en temperatuur verandert, soms tientallen graden op enkele dagen tijd, gaan die luchtstromingen onstabiel worden en kan extreme koude zich verspreiden over het noordelijke halfrond, soms ver boven onze hoofden zonder dat ons weer daar schijnbaar last van heeft.
Indirect is er wel een verband.
Ook ‘de straalstroom van Armand Pien’ kan dan van slag geraken en begint te slingeren waardoor het nog moeilijker te voorspellen valt welk weer we mogen verwachten.
Wat is de betekenis van het woord: vortex?
Eigenlijk betekent het woord ‘vortex’ hetzelfde als ‘wervel’, zoals in het woord ‘wervelwind’,… we kennen het ook als ‘een maalstroom’. Een vortex kan zich voordoen in lucht, maar ook in water. Het kan in de lucht gans het poolgebied overspannen,… maar ook wanneer u het badwater laat weglopen ziet u in het water een kleine vortex boven het afvoer verschijnen.
Zoals boven, zo ook beneden.
Zoals er in de atmosfeer en nog hoger in de stratosfeer verschillende stromingen zijn die het weer beïnvloeden, zo zijn er ook in de oceanen op verschillende dieptes, meerdere stromingen die ons weer en de temperatuur op Aarde beïnvloeden. Wanneer ergens een radertje sneller, trager of andersom gaat draaien zal het ganse weermechanisme daar invloed van ondervinden.
Draait het weer de komen de weken in de soep?
Omwille van verschillende redenen is de temperatuur en de luchtdruk in de vortex aan het veranderen, alvast volgens Engelse weervoorspellers. Dat is een fenomeen dat altijd heeft bestaan, zeker aan het einde van de winter, maar met de klimaatverandering, de verandering van oceaanstromingen en andere fenomenen wordt het gedrag van de vortex en haar eigen straalstroom minder klokvast en moeilijker te voorspellen.
Eigenlijk zijn alle klimaatfactoren op Aarde met elkaar verbonden en beïnvloeden ze zich onderling.
Het weer kan dan plots omslaan en extreem worden. Dat gebeurde bijvoorbeeld vorig jaar. Wij kregen warm weer maar in New York was het tegelijkertijd ‘schudden en beven’. Daar viel pakken sneeuw en het vroor dat het kraakte.
Dwaze presidenten vragen dan smalend aan de klimaatexperts hoe het zit met de ‘opwarming’ van de Aarde.
Hoe kan dat, … warm en koud tegelijk?
BIj extreme verandering van druk gaat de richting van een straalstroom stilvallen of zelfs met de klok mee gaan draaien. Het is alsof je met een lepel in de soep roert en dan de andere richting uit gaat draaien.
Het weer draait in de soep!?
De windstromen gaan zich dan meestal opsplitsen in verschillende kleinere vortexen. Misschien krijgen we dan koude wind vanuit Siberi ë over ons heen of misschien blijft het te warm omdat lucht vanuit het zuiden wordt aangezogen,… of we worden extra nat wanneer de aangezogen lucht van boven de oceaan komt. Wie zal het zeggen? Het kan alle kanten uit,… zoals de wervelende soep.
Volgens de Engelse experts moeten we ons dit keer geen illusies maken.
Er is blijkbaar een grote kans dat we extreme koude en bakken sneeuw over ons gaan krijgen. Maar,… misschien valt het nog mee. Weersvoorspelling is duidelijk nog geen exacte wetenschap.
Tijd om toch die zak strooizout in huis te halen, de frigo en de mazouttank bij te vullen?
Volg het weerbericht. Tot vijf dagen op voorhand kunnen onze weermannen en weervrouwen voorspellen wat ons te wachten staat.
Sjarel Klak
Bronnen : kmi. be, meteo. be, noodweer. be, destandaard. be, eoswetenschap. eu, natuurenwetenschap. be, wikipedia. Dank aan Danny Freeman, voor zijn duiding omtrent beide straalstromen.
Nog meer winterverhalen in De Beiaard :