Overstromingen Geraardsbergen 2010
Geraardsbergen. In 2010 en 2016 werd Geraardsbergen door overstromingen zwaar getroffen. Is de situatie 11 jaar later verbeterd? Nauwelijks. De Waalse bovenloop werd grondig gemoderniseerd, terwijl er aan de Vlaamse middenloop nauwelijks iets veranderde. Volgens prof. dr. ir. Ronny Verhoeven zijn er zeker nog tot 2025 zware overstromingen mogelijk. De Denderstreek is zeker niet voorbereid op een waterbom zoals we dat de afgelopen weken in Wallonië hebben gezien. Toch staat de wateroverlast hoog op de politieke agenda, maar blijft de bouw van de stuwen in het slop zitten. Deze bijdrage is deels een herwerking van een artikel dat begin dit jaar verscheen.
De Denderstreek is zeker niet voorbereid op een waterbom zoals we dat de afgelopen weken in Wallonië hebben gezien. De werken aan de stuwen liggen al jaren stil, terwijl die in Wallonië reeds klaar zijn. Volgens Guido De Padt (Open Vld) zal dit ervoor zorgen dat het water sneller in Geraardsbergen zal zijn dan vroeger. Burgemeester De padt dringt er bij De Vlaamse Waterwegen nv op aan om zo snel mogelijk werk te maken van de werken aan de stuwen in Geraardsbergen en Idegem. De stuw van Idegem zit nog in de ontwerpfase. De waterwegbeheerder maakt zich sterk dat er volgend jaar aan het sluizencomplex te Geraardsbergen kan worden verder gewerkt.
De nieuwe stuwen zullen zeker niet volstaan om wateroverlast in de toekomst het hoofd te bieden. Er zullen zeker nog extra maatregelen moeten worden genomen, zoals: ontharding van de bodem, de rivier meer ruimte geven, erosiebestrijding, maar ook geen omgevingsvergunningen meer geven aan bouwprojecten in overstromingsgevoelig gebied. Zo wil de stad Geraardsbergen een omgevingsvergunning verlenen aan Samtex om tussen de Reepstraat en de Oudenaardsestraat 38 woonentiteiten te bouwen. Het project komt naast de Molenbeek, die uitmondt in de Dender, Overstromingsgevoelig gebied dus. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft laten weten geen projecten meer goed te keuren die in overstromingsgevoelig gebied liggen. Het lijkt erop dat het project zal stranden op de bittere realiteit waar we de afgelopen weken mee werden geconfronteerd.
Samtex wil bouwen in overstromingsgevoelig gebied
https://www.waterinfo.be/Watertoets
De waterellende van 2010
In november 2010 werd Geraardsbergen zwaar getroffen door overstromingen. Van 11 tot 19 november 2010 kreeg de Denderstreek af te rekenen met overvloedige neerslag, met overstromingen en heel wat waterschade tot gevolg. Meer dan 700 huizen liepen onder water. In de Zandbergen werden de bewoners eveneens door elektriciteitspannes geplaagd. Een elektriciteitscabine in Overboelare stond in panne en kon pas worden hersteld als het water weg was. De basisschool Dender bleef verschillende dagen dicht. Ook het provinciaal domein De Gavers te Schendelbeke had zwaar te lijden. De waterschade liep op tot meer dan €500 000. De waterschade aan particuliere woningen werd toen geschat op bijna 4 miljoen euro.
Moest het in 2010 zover komen? Uit rapporten blijkt dat de schade beperkt had kunnen worden als er werk was gemaakt van het nationale plan om de waterwegen te moderniseren. Door de regionalisering van de waterwegen werd de Dender opgesplitst in een Waals en Vlaams deel.
In Wallonië werden decennia gelden drie van hun vijf 19de-eeuwse stuwen vervangen. Door de verharding van de oppervlakte stroomt het water nu veel sneller richting de Dender, waardoor het waterpeil veel sneller stijgt. De oude stuwen konden geen antwoord bieden op de grote uitdagingen van de rivier, die nauwelijks nog werd uitgebaggerd. De stuwen werkten niet alleen te traag, ze waren ook te smal om het wassende water tijdig door te laten. In Ath en Lessen werden nieuwe, moderne, computergestuurde stuwen gebouwd.
De stuwen lieten voortaan 70 000 liter water per seconde door, wat meer dan het dubbele was dan voordien. De Dender werd langs Waalse kant uitgebaggerd. Het gevolg was dat zowel Ath als Lessen gespaard bleef van grote waterellende in 2010.
Vlaanderen deed intussen niets. Nochtans gebieden de regels van het waterbeheer dat de aanpak van een rivier niet aan de bron maar aan de monding begint. Die ligt toevallig in Vlaanderen. De Dender had allang zijn economisch nut verloren. De industriële binnenscheepvaart deed zich nog enkel tussen Aalst en Dendermonde voor. Tussen Geraardsbergen en Aalst voeren enkel nog wat plezierbootjes. De modernisering van de oude 19de-eeuwse sluizen vormde geen prioriteit en van uitbaggeren was allang geen sprake meer. De plannen bleven in de lade liggen.
De werken liggen stil…
Tijdens de overstromingen van 2010 werd de achterstand in Vlaanderen pijnlijk duidelijk. Duizenden gebouwen tussen Geraardsbergen en Aalst werden getroffen door het wassende water. Ook Wallonië werd getroffen… in het kleine Deux-Acren. De gemeente ligt net over de taalgrens, waar een oude 19de-eeuwse sluis de watertoevloed niet kon slikken.
Andermaal sloeg Wallonië de handen aan de ploeg. De oude plannen werden vanonder het stof gehaald. In amper anderhalf jaar werd er een nieuwe stuw gebouwd en een ringkanaal van 700 meter aangelegd. Tussen Lessen en Deux-Acren werd er een nieuwe dijk aangelegd. Er kwam een gecontroleerd overstromingsgebied.
Ook in Deux-Acren kon het wassende water veel sneller de stuw passeren om vervolgens in Geraardsbergen op een oude stuw te botsen. De oude stuwen en het feit dat de Dender jarenlang niet meer was uitgebaggerd, deden pijnlijk hun werk.
In 2010 schoot de Vlaamse regering eindelijk in actie. Er zijn een aantal waterkeringsmuren gebouwd. De zeven oude stuwen zouden nu echt worden aangepakt. In Geraardsbergen werd effectief met de bouw van een nieuwe stuw begonnen. De achterstand met Wallonië is enorm. Vlaanderen begon niet alleen veel later aan de werken. In vergelijking met Wallonië zijn de vergunningstrajecten in Vlaanderen niet alleen veel langer, maar ook een stuk complexer.
In 2017 werd uiteindelijk met de bouw van de nieuwe stuw in Geraardsbergen van start gegaan, maar nog geen jaar later gooide het Milieufront Omer Wattez (MOW) roet in het eten. Waterwegen en Zeekanaal (W&Z) moest de bouwwerken voor een nieuw stuwencomplex in Geraardsbergen stilleggen nadat de Raad voor Vergunningsbetwistingen de bouwvergunning had vernietigd. ‘De effecten van die grootschalige werken zijn niet goed onderzocht. Het is overigens niet bewezen dat de vernieuwde stuwsluiscomplexen echt hun nut zullen hebben bij overstromingen, onder meer omdat het water ter hoogte van de stadskern door een heel nauwe doorgang gestuurd wordt’, aldus MOW.
Sinds oktober 2017 liggen de werken stil en is het wachten op een nieuwe omgevingsvergunning. Lydia Peeters (Open VLD), Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, wil de komende jaren 21 miljoen euro investeert in het Denderbekken. Er komt een studie voor de uitvoering van baggerwerken, waar de inwoners van de Dendergemeenten – waaronder Geraardsbergen – bij zullen worden betrokken. Ook de hervatting van de bouw van het stuwencomplex staat op de agenda en is prioritair.
De omgekeerde rivier
Dan blijven er nog zes andere stuwen over die de Vlaamse overheid nog moet aanpakken. Het bevoegde agentschap beweerde ooit dat tegen 2020 op alle zeven de stuwen de werken zouden zijn gestart. De Vlaamse burgemeesters langsheen de Dender zien de situatie met lede ogen aan. Een aantal dagen van aanhoudende regen brengt het waterpeil van de Dender letterlijk en figuurlijk tot aan de lippen. De laatste jaren bleef de Denderstreek in Oost-Vlaanderen gespaard van het nodig leed, maar een herhaling van de meteorologische omstandigheden van 2010 zou de politieke situatie wel eens op scherp kunnen zetten.
Prof. dr. ir. Ronny Verhoeven, voormalig hoofd van het labo waterbouwkunde van de Universiteit Gent verklaarde in 2017 aan de VRT dat de Vlaamse bewoners van het Denderbekken nog tot minstens 2025 met zware overstromingen kunnen worden geconfronteerd. De Waalse bovenloop van de Dender kan meer en beter gecontroleerd water afvoeren dan de Vlaamse middenloop. ‘Dat maakt van de Dender de omgekeerde rivier.’
Julien Borremans
Lees ook:
Geraardsbergen neemt concrete maatregelen tegen dramatische weerfenomenen