In Moortsele is er een volksverhaal dat de geschiedenis inging als de sage van de Sint – Amandusfontein, een vorm van volksgeloof. De sage bevat bovennatuurlijke elementen. In principe worden sagen als waarheid vertelt. Het woord sage is volgens den ‘dikken Van Dale’ (de man heeft een standbeeld in Sluis) afkomstig van het Middelnederlandse woord sage of ‘zage’, afgeleid van zeggen, wat men zegt.
In de sage van de Sint – Amandusfontein of Sint – Amandusputje gaat het over de kerkklok die op een zekere dag zo hard werd geluid dat ze zomaar uit de toren vloog en terecht kwam op de plaats waar nu de fontein is, gelegen achter de pastorie aan de overkant van de Molenbeek. De klok zonk in de moerassige grond. Er werden snel paarden ingezet om de klok uit de diepe put te halen. Niets mocht baten, klok en paarden verdwenen in de put. In tijden van nood zochten de Moortselenaars hun toevlucht tot de patroonheilige Sint – Amandus. En zie, de paarden kwamen ongedeerd uit de put. De dorpelingen spraken van een mirakel. De klok werd nooit teruggevonden. Er werden aan het water uit de Sint – Amandusfontein geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. Vooral voor oogziekten zocht men zijn heil aan de Sint – Amandusfontein. Wat betreft de moerassige grond dat zou kunnen kloppen, de plaatsnaam Moortsele (914: Mortesela) kan ook verwijzen volgens de geschiedschrijvers Frans De Potter en Broeckaert (kreeg een straatnaam in Wetteren) naar moor, wat moeras betekent, moerassige plaats aan de Molenbeek gelegen. Na tips van een aantal Moortselenaars ging onze
Nuusfotograaf Danny De Lobelle op ontdekkingstocht en kiekte het Sint – Amandusputje, een plekje waar een bron ontspringt. Wanneer je in de pastorietuin richting Molenbeek stapt, bereik je voorbij de vijvertjes van de pastorie een houten brug (voor wandelaars goed toegankelijk). Je stapt over de brug en slaat onmiddellijk linksaf (wandelpad langsheen de beek). Aan de rechterzijde stap je op een bepaald ogenblik voorbij een moerasje. Dat is het Sint – Amandusputje. Het putje is nu een drassige, moerassige plek. Vroeger werd door omwonenden de bron geregeld vrijgemaakt van plantengroei en rottende bladeren. Nu wordt het bronnetje (helaas) niet meer onderhouden en ontstaat door het aanhoudend stromend water een drassige plek.
De patroonheilige van Moortsele is de heilige Sint – Amandus. Hij was een 7 de eeuw missiebisschop en stichter van kloosters en kerken in Vlaanderen, Noord – Frankrijk en Baskenland. Hij was ook enkele jaren bisschop van Maastricht. De belangstelling voor Sint – Amandus is vooral geconcentreerd in en rond Gent, waar twee abdijen zijn die door Sint – Amand zouden zijn gesticht. Deze legende kreeg ook ruime belangstelling in Moortsele. In een strofisch gedicht uit de 15 de eeuw worden het leven, de reizen en de mirakels van de heilige Amand beschreven. Het gedicht met 12.467 verzen, getuigt van een grote belangstelling voor Amandus. De universiteitsbibliotheek van Gent bewaart het afschrift uit de 15 de eeuw over het leven en reizen van Amandus. De Sint – Amanduskerk dateert uit de 13 de eeuw. Delen zijn opgetrokken in Balegemse steen. Naast patroonheilige Sint – Amandus wordt ook Sint – Antonius vereerd. Aan de verering van Sint – Antonius is in Moortsele een kermis verbonden: de Sinte Teunkermis in januari. Zijn bijnaam ‘Antonius met het varken’ ontstond in de Middeleeuwen. De Antonieten (afgeleid van Antonius) mochten hun varkens vrij laten rondlopen als vergoeding voor de verpleging die zij verstrekten. Op Antonius naamdag – 17 januari – werden deze varkens geslacht en het vlees verdeeld onder de armen. (mvdv, foto’s ddl)