Op het einde van de 19de eeuw ontstond in de Vlaamse Ardennen een emigratiegolf naar Manitoba in Canada. In de periode 1888-1925 trokken een 200-tal personen uit onze streek met daarbij ruim 150 inwoners uit Everbeek-Boven, naar Manitoba. Bijna iedereen werkte in de landbouw en er was crisis wegens mislukte oogsten van tarwe en aardappelen. Bovendien hadden de kroostrijke landbouwersgezinnen geen mogelijkheid om alle kinderen een menswaardig inkomen te verzekeren. Emigratie naar Wallonië, Frankrijk en Amerika was de enige uitweg voor zoveel jonge boerengezinnen.
Meer en meer afstammelingen van de emigranten die in Manitoba terecht kwamen, komen naar Everbeek op zoek naar de “roots” van hun voorouders. Enkele jaren geleden bracht een Canadese een deel van de as van haar overleden vader naar het kerkhof van Everbeek-Boven om daar uitgestrooid te worden. Dat werd toegestaan door de gemeente maar het kerkhofreglement liet niet toe dat er een naambordje zou geplaatst worden. De Canadese bezoekers waren dan ook genoodzaakt om zich te laten fotograferen bij het straatbord van de deelgemeente Everbeek. Om voor een tastbare herinnering te zorgen werd gesuggereerd om de nieuwe woonwijk de naam Manitobawijk te geven. Dit haalde het niet maar inmiddels is er wel een Manitobastraat in Everbeek, wat een stap in de goede richting is waarvoor we de gemeente danken.
Een blijvend aandenken zou natuurlijk prachtig zijn en daarom nam het Fonds voor de Bescherming van het Brakels Cultureel Erfgoed (FBBCE), het initiatief om een monument op te richten. Het FBBCE is een fonds van de Culturele Raad van Brakel, dat een jaarlijkse dotatie krijgt van de gemeente en ook financieel gesteund wordt door de Geschied- en Heemkundige Kring Triverius.
De locatie van het monument is iconisch, naast de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Averbode in de Kroonstraat. Uit alle omliggende straten vertrokken zeer veel bewoners naar Manitoba. Bovendien staat het kadastraal perceel van 20 m2 waarop de kapel staat, nog steeds op naam van Remi Simoens – Marie-Thérèse Piteraerens, de bewoners van de achterliggende hoeve, waarbij de kapel toen behoorde. Ze vertrokken omstreeks 1900 naar Canada. De hoeve werd in 1903 verkocht maar de kapel, met een afzonderlijk kadasternummer werd niet verkocht en is dus in theorie eigendom van alle afstammelingen. Het monument staat dan ook op de grond van Canadese emigranten.
Manitoba memorial
Op het monument is de figuur van Francies De Schouwer afgebeeld. Samen met zijn schoonbroer en een buurman vertrokken de drie Everbekenaren in 1888 naar Canada. Francies begon een drukke briefwisseling met het thuisfront om Everbekenaren te overtuigen naar Canada te verhuizen. Canada was het land waar de dollars aan de bomen groeiden. Het aanbod was mooi want ze kregen een terrein van ongeveer 6 ha ter beschikking en als ze er binnen de drie jaar in slaagden er landbouwgrond van te maken kregen ze de grond in eigendom. Ze kregen inderdaad een stuk bos dat ze eerst moesten rooien vooraleer ze konden beginnen boeren. Met de bomen bouwden ze hun woonst, een blokhut, en in het begin hadden ze vooral inkomsten door de verkoop van boomstammen. De emigranten hebben dan ook zeer hard moeten werken, vooral met hun handen, om de bomen af te zagen en daarna ook de stompen of “eesgaten” uit de grond te halen. Onze Everbekenaren waren niet alleen harde werkers, maar ze waren ook zeer inventief en schakelden hun paarden in voor het zwaarste werk. Het zware werk wordt gesymboliseerd door de grote handen die naar de grond wijzen. Door het noeste werk konden ze een bedrijf uitbouwen waar ze in Everbeek enkel konden van dromen. De ontginning van de bossen ging door tot 1933.
Op het Manitoba memorial is verder een bondige tekst in het Nederlands en het Engels aangebracht, evenals het “maple leaf”, het blad van de suikerahorn, het symbool op de vlag van Canada.
De realisatie van het monument.
Het idee voor een monument is mooi, maar men moet dan ook de mensen vinden die het kunnen uitvoeren. Francies De Schouwer was schrijnwerker van opleiding maar was ook fotograaf. Hij stond telkens achter de camera en er werd met moeite een foto van hem teruggevonden en die was dan nog overbelicht. Kunstenaar Peter Jacquemyn, die het monument van de Pijkskapel ontwierp, ging met de foto aan de slag en bekwam dit prachtig resultaat. Het is niet evident om een foto te laseren uit een staalplaat want je kan er onmogelijk reliëf in aanbrengen. De lettering werd geplaatst door architect Marc Carlier en architect Peter De Smet digitaliseerde het ontwerp, zodat de plaat computergestuurd kon uitgesneden worden. De uiteindelijke realisatie was in handen van VCDM (Kristof Van De Maele en Kevin Van Calster).
Prijs voor de Beste Restauratie 2020
Jaarlijks reikt het Fonds voor de Bescherming van het Brakels Cultureel Erfgoed een prijs uit voor restauraties die in het afgelopen jaar werden uitgevoerd. Een lijst wordt opgemaakt met nominaties waaruit dan een laureaat wordt gekozen. Zowel restauraties van erfgoedgebouwen als van beschermde monumenten komen in aanmerking.
De restauratie van de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Averbode in de Kroonstraat te Everbeek werd bekroond als beste restauratie in 2020. Wegens corona kon de prijs tot nu toe nog niet uitgereikt worden aan de Sint-Jozefsgilde van Everbeek-Boven die instond voor de restauratie.
De kapel werd gebouwd op het einde van de 19de eeuw door de familie Jean-Baptiste Piteraerens-Marie Roscam, die de achterliggende boerderij uitbaatte. Het bedrijf werd verder gezet door de dochter, Marie-Thérèse Piteraerens die gehuwd was met Remi Simoens. Het echtpaar vertrok omstreeks 1900 met hebben en houden naar Canada. In 1903 werd de hoeve verkocht aan Theofiel Herregods, met uitzondering van de kapel staande op 20 m2 grond.
Dat was toen gebruikelijk omdat men ervan uitging dat “ons Heer niet verkocht wou worden”. Dat betekend dat de kapel er bleef staan maar dat de eigenaar in Canada woonde. Bovendien bleef de kapel, die geen geldelijke waarde maar enkel een grote emotionele waarde had voor de eigenaar, onbeheerd achter. De familie Herregods, die de boerderij kocht, onderhield de kapel en later nam hun dochter en schoonzoon die taak over. In de jaren 1980 zorgde buurvrouw Yvonne Pols, echtgenote van Sylva Piteraerens, voor de kapel. Thans heeft de Everbeekse Sint-Jozefsgilde zich over de kapel ontfermd en ze heeft ze ook gerestaureerd met steun van het FBBCE. Sedert 120 jaar hebben de buren de zorg voor de kapel op zich genomen. Het is dan ook een typische gebuurtekapel met een klokje. Destijds werden overledenen uit de buurt naar de kerk gedragen. Aan de kapel werd even gerust en werd het klokje geluid waarop de buurtbewoners naar de kapel kwamen voor het afscheid en voor een gebed.
