De Vaanbuikbeekvallei in Zegelsem (Brakel) mag weldra extra bezoekers verwachten. Een privaat boseigenaar (Liban Pollet) trof in hun bos restanten van een oude gewelfde kelder aan, die werd gerestaureerd tot winterverblijfplaats voor vleermuizen. Met de hulp van Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender werden ook nog andere werken uitgevoerd.
De projectaanvraag is opgemaakt door Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender in opdracht van een private boseigenaar. Het idee voor deze projectaanvraag is gegroeid uit de wens en de inzet van de eigenaar tot het ontwikkelen en verbeteren van natuur in de buurt, met name de vallei van de Vaanbuikbeek in Zegelsem. Er worden zowel engagementen genomen voor behoud en verbeteren van vegetaties, voornamelijk bosontwikkeling en -behoud, als voor het verbeteren van leefgebied van diersoorten. In deze projectaanvraag is de aandacht voornamelijk gericht op vleermuizen en amfibieën.
De bestaande kelder werd vleermuisvriendelijk ingericht
Bram Coupe: ” Op het terrein heeft vroeger een huis gestaan die nu afgebroken is. Van de bovengrondse delen zijn enkel nog restanten van de traphal te zien maar de ondergrondse kelder was er nog steeds. Deels bestaande uit een jonger gedeelte met betonnen gewelf en deels een ouder gedeelte met gemetst booggewelf. Deze kon hersteld worden en heeft goede potenties om te fungeren als winterverblijf voor vleermuizen. De vroegere indeling zorgde voor te veel tocht en was een open structuur, toen niet geschikt voor vleermuizen. Op terreinbezoek met Daan Dekeukelaire (voorzitter Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt) en Pieter Blondé (Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt) werden alle mogelijkheden besproken om deze oude kelder vleermuisvriendelijk in te richten. Unaniem werd de kelder positief bevonden als winterverblijf voor vleermuizen en als waardevolle uitbreiding aan winterverblijfplaatsen voor vleermuizen in de regio. De vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt zal in de toekomst de toegang krijgen tot de betreffende kelder om een jaarlijkse inventarisatie van de aanwezige soorten vast te stellen.
Veel van de bestaande structuur was al uiterst geschikt voor vleermuizen. Het gemetste gewelf van het diepste deel van de kelder vertoonde heel veel uitgesleten en diepe voegen tussen de bakstenen die geschikt zijn voor vleermuizen. Maar dit gedeelte van de kelder was te open. Een keldergat dat open is, zorgt voor te veel tocht doorheen de kelder. Dit is nu vermeden door het plaatsen van een deur (met invlieggat) en het dicht metselen van het keldergat. Het eerste deel van de kelder heeft een betongewelf dat recenter lijkt te zijn. Hier zijn geen diepe voegen en sleuven maar hier is er door middel van nieuw metselwerk op zijn minst de bestaande structuur nieuwe ondersteuning en draagkracht gegeven. Bewust en heel gericht zijn er nieuwe sleuven en voegen opengelaten. Dit door ofwel de voegen niet ten volle dicht te voegen ofwel door extra schuilplaatsen opzettelijk te gaan creëren. Er zijn in totaal ook een achttal zogenaamde vleermuis-wegkruip-stenen geplaatst in de kelder. Deze werden geschonken door de dienst Natuur van de Provincie Oost-Vlaanderen.
De gronden waar het project zich situeert maken deel uit van het toekomstige gezamenlijke natuurbeheerplan Zwalmvallei van Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Een type 3 natuurbeheerplan wordt hier vooropgesteld met aandacht voor behoud en ontwikkeling van vegetaties en leefgebied van diersoorten. Speciale aandacht gaat naar vleermuizen, door de renovatie van een vleermuizen winterverblijf/ kelder enerzijds maar ook naar amfibieën anderzijds, door het graven van drie nieuwe poelen als uitbreiding van het bestaande poelennetwerk in de buurt.”
Vleermuizen die werden waargenomen in de buurt
Hierna volgt een opsomming van de soorten vleermuizen die in de buurt waargenomen zijn. (Data verkregen via de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt)
– Franjestaart is waargenomen in het Brakelbos en het Bos Ter Rijst (zomerpopulaties).
– Baardvleermuis heeft een zomerpopulatie (kraamkolonie van ca 15 exemplaren) in een boerderij in de straat Rovorst, en in Maarke-kerkem (kerk van Maarke-Kerkem, 10-tal dieren). in het Burreken zelf jagende exemplaren, idem voor Brakelbos
– Watervleermuis wordt in de zomer waargenomen in kleine aantallen langs de Zwalm (middenloop, vooral ter hoogte van de Boembekemolen) en in Brakel (de Rijdtmeersen).
– Gewone grootoorvleermuis heeft een aantal kraamkolonies in de omgeving; de kerk van Schorisse en boombewonende kolonies in het Muziekbos, het Hayesbos, het Burreken, en de Kanakkendries (deelgebied Burreken). Aantallen hier zijn niet zo duidelijk, maar elke kolonie bestaat naar schatting uit 10-20 dieren.
In de buurt zijn er nu al winterverblijfplaatsen in Brakel (kasteel van Lilare, kunstgrot), Heynsdaele (watergang), Sint-Pietersbos (watergang) en Schorisse (ijskelder) maar al bij al zijn er in de regio van de Vlaamse Ardennen weinig geschikte winterverblijfplaatsen (zeker als je vergelijkt met de regio Gent waar je veel meer parken met ijskelders hebt). We merken ook dat kleine keldertjes bij landbouwers vaak verdwijnen de laatste jaren. Je hebt natuurlijk het Kezelfort (Edelare), maar dat is al ver voor erg lokale dieren als gewone grootoorvleermuis. Het is dus zeker aangewezen om in de regio het netwerk winterverblijfplaatsen uit te breiden.
Bosgroepen ondersteunen
Bram Coupe: ” De Bosgroepen ondersteunen boseigenaars bij het duurzaam beheer van hun bos en staan klaar voor particulieren en lokale overheden met bosplannen.
Zo zorgen zij voor meer én gezonde bossen in jouw buurt. Dit project werd mogelijk gemaakt door Bosgroep Vlaamse Ardennen met de steun van Agentschap Natuur en Bos via een Projectsubsidie Natuur. Hartelijke dank aan de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt Vlaamse Ardennen voor hun geleverde kennis ter zake.” Ook Ann De Rycke van het Agentschap Natuur & Bos sloot zich aan bij deze zienswijze.
