Sint Jansvuur, ook wel bekend als Johannesvuur of midzomervuur, is een traditionele viering die plaatsvindt rond de tijd van de zomerzonnewende, meestal op 23 of 24 juni. Deze viering heeft heidense wortels en werd later door het christendom opgenomen als het feest van Sint-Jan de Doper.
Geschiedenis en Oorsprong
- Heidense oorsprong: De traditie van het ontsteken van vuren tijdens de zomerzonnewende gaat terug tot oude heidense rituelen. Deze vuren symboliseren de kracht van de zon op haar hoogste punt en zijn bedoeld om de zon te eren en te versterken voor de komende maanden.
- Christelijke adaptatie: Met de komst van het christendom werd deze traditie geassocieerd met de feestdag van Johannes de Doper (Sint-Jan), die op 24 juni wordt gevierd. Johannes de Doper wordt gezien als een belangrijk figuur in het christendom en zijn feestdag markeert symbolisch het begin van de afnemende dagen na de zomerzonnewende.
Tradities en Rituelen
- Vuren Ontsteken: Het belangrijkste ritueel is het ontsteken van grote vreugdevuren waarrond de mensen zich verzamelen, zingen en dansen. Het vuur symboliseert zuivering en bescherming tegen kwade geesten.
- Springen over het Vuur: In sommige culturen is het gebruikelijk om over het vuur te springen wat wordt gezien als een daad van moed en zuivering.
- Kruiden en Bloemen: Traditioneel worden kruiden en bloemen zoals o.a. Sint-Janskruid, Verbene, IJzerkruid en Ridderspoor verzameld, omdat men gelooft dat ze op deze tijd van het jaar magische krachten hebben, om op het vuur te gooien. Sint-Janskruid, dat rond deze tijd bloeit, en dat werd geacht te beschermen tegen branden en kwalen, speelt hierbij een belangrijke rol.
Het Sint-Jansvuur is dus een rijke traditie met een diepgaande geschiedenis, die de overgang van de heidense zonnewendefeesten naar de christelijke vieringen van Sint-Jan de Doper weerspiegelt. Het is een moment van samenzijn, viering en symbolische zuivering.
In Lierde werd deze eeuwenoude traditie in ere gehouden door de laatste bewoners van het kasteel van Hemelveerdegem, nl. door baron Ferdinand Alfons de Grass en zijn vrouw Johanna Françoise Damman. Naast het in ere houden van deze feestdag ter ere van Johannes de Doper waren zij ook de zeer gulle schenkers van vele waardevolle stukken aan Sint-Jan de Doperkerk te Hemelveerdegem.
Jaarlijks werd het Sint-Jansvuur van Hemelveerdegem naar de Kartuizerpriorij Sint-Maarten-bos gebracht De Kartuizers hadden namelijk een grote verering voor Johannes de Doper en onderhielden een goede verstandhouding met de bewoners van het kasteel in Hemelveerdegem. Van 1706 tot 1723 was de broer van vrouwe Damman, Guillaume Damman, prior van Sint-Maarten-bos.
Midzomerfeest heden ten dage
Ook dit jaar werd deze traditie in ere gehouden. Het adellijke paar, vergezeld van hun lakei en hofdame, brachten het Sint-Jansvuur naar buiten op het Sint-Jansplein vanwaar er dan samen met talrijke fakkeldragers in processie vertrokken werd richting Kartuizersite in Sint Martens Lierde.
Daar aangekomen werden ze begroet door prior Guillaume Damman die de fakkel van de Heer van Hemelveerdegem overnam om op het grasperk achter de gemeentelijke bibliotheek het Sint-Jansvuur te ontsteken. Heer en dame van Hemelveerdegem strooiden dan samen met de Lierdse notabelen Sint-Janskruid op het vuur om zo bescherming tegen de boze geesten te verkrijgen.
Hierna werden de festiviteiten verder gezet met traditionele dansen gebracht door de Nukerkse volksdansgroep “Gouden Aren” en een bezoekje aan de diezelfde avond geopende expositie in de Kartuizerkerk. Hier zijn van 24 juni tot 31 juli, dagelijks van 10 tot 18 uur de monumentale werken “Petrus & Paulus” van Koen Van Loocke te bezichtigen. Tevens beoogt deze expositie de werken van kunstenares Elisabeth Seldron, onderdeel van het project “Vlaamse Meesters op hun Plek” nogmaals in de kijker te zetten.
Dit geslaagde en door de vele aanwezige gesmaakt Midzomerfeest te Lierde was een waar eerbetoon aan de tradities en rijke cultuur van de regio en waar volop genoten werd van een perfecte mix van kunst en folklore.
Wastyn Bert
