In een nieuws reeks neemt historicus Danny Lamarcq voor NUUS de Zottegemse straatnamen onder de loep. Deze maand is het de beurt aan Pijperzele
Voor wie de vorige stukken in de rubriek heeft gemist, klik op link: Intro rubriek, De Colfmaekerstraat en Duivelsvoetstap
Na het ‘Duivels’ verhaal van november, kiezen we voor een korter maar niet minder spitant stukje. We nemen Pijperzele onder de loep. Vooraleer we de naam verklaren, serveren we u een paar leuke weetjes over deze straat.
Piperzele
Pijperzele was ongetwijfeld een gebied dat in de Frankische tijd ontstond. De naam duikt pas veel later op in de geschreven bronnen. In 1281 vinden we ene Jacobus de piperzele. Op de straatnaam zelf is het nog wachten tot 1426 wanneer de vermelding “neven de pyperzeel strate” wordt geattesteerd.
De straat werd, mogelijk in de 18de eeuw, gekasseid. Alvast kort na de Tweede Wereldoorlog werden de slechte stukken opnieuw aangelegd.
Het “smalle baantje met de kinderkoppen dat het oude Pijperzele was” werd in de herfst van 1970 vervangen door een brede straat.
De inhuldiging van dit “Nieuw-Pijperzele’ werd met de nodige luister gevierd. De burgermeester knipte, niet toevallig één week voor de gemeenteraadsverkiezingen, het lint in aanwezigheid van minister van openbare werken Jos De Saeger en d éput é Wim Verleysen.
Enthousiast schrijven de inrichters in hun foldertje: “Het oude Pijperzele is verdwenen. Een moderne weg slingert als een pijl thans door het gehucht. De Nieuwe Tijd is hier zichtbaar. Niettemin zal de Pijperzeelse bevolking de aard door de eeuwen heen verworven nooit verliezen en er het gezellige leefmilieu in stand houden.” Een stevig stukje Pijperzeels!
Het lint werd geknipt ter hoogte van het voetbalplein. Pijperzele is immers sinds 1954 de vaste stek van voetbalclub EC Oudenhove, kortweg ECO en het voetbalplein geldt er als een referentiepunt. Op 22 november 2020, net toen we deze tekst finaliseerden, fusioneerde ECO met SV Sottegem en gaan de clubs voortaan als één club verder onder de naam ECO Sottegem SV.
Den Halt
Pijperzele wordt doorsneden door de spoorlijn 122 die Melle met Geraardsbergen verbindt en bij uitbreiding, via lijn 50 en lijn 123, van Gent naar ’s Gravenbrakel loopt. Al op 5 januari 1867 kon de lijn worden geopend door de spoorwegmaatschappij Chemin de fer de Braine-le-Comte à Gand.
De spoorweg sneed dan wel PIjperzele in twee ën, opstappen in Sint-Maria-Oudenhove was niet mogelijk en de forenzen moesten naar een nabijgelegen station.
Begin de jaren 1950 trachtte men eindelijk een stopplaats in de gemeente te verkrijgen en vooral Cyriel Gallant (1926-2002), geboren en getogen Pijperzelenaar, en ambtenaar bij de Regie voor Telegraaf en Telefoon (RTT), maakte de gemeenteraad warm voor het idee en liep in Brussel de deuren plat. Met succes.
Officieel werd de kwestie behandeld in de gemeenteraad van 8 februari 1951 toen aan de agenda het punt “oprichten stopplaats in de gemeente (op de spoorlijn 122 tussen de stations Erwetegem en Sint-Maria-Lierde) stond. De raadsleden argumenteerden “dat er twee spoorlijnen liggen in onze gemeente en zij geen enkele halte of statie heeft”. Nochtans telt de gemeenten “talrijke werklieden die dagelijks naar hun werk rijden per spoor doch elders naar de statie moeten gaan.” Een halte in de gemeente is dan ook niet meer dan logisch. De NMBS gaat akkoord op voorwaarde dat de gemeente zelf instaat voor de kosten van de realisatie; de spoorwegmaatschappij zal de jaarlijkse exploitatiekosten dragen.
De nieuwe treinhalte werd officieel opengesteld op zondag 7 oktober 1951. “Een vreugdevol gejuich begroette de eerste trein welke binnenstoomde.”
Goed dertig jaar later stopte de trein er echter een laatste keer. Sinds juni 1984 zoeft hij Oudenhove opnieuw voorbij.
Piphari
Maar, wat betekent de straatnaam nu eigenlijk? We zetten het op een rijtje.
Pijperzele is een schitterende straatnaam, met een verleden dat opklimt tot de Germanen. Dan zitten we toch al in de 6de tot de 8ste eeuw. Het is een van de vele plaats- en gemeentenamen eindigend op ‘-zele’.
Pijperzele komt van Pipharas-sali.
Sali, daarin herken je meteen het woord ‘zaal’, in de huidige betekenis een gebouw van één plaats. Vroeger stond ‘zaal’ voor ‘boerderijtje’ of ‘veeteeltbedrijfje’. Met andere woorden het ging hier om het veeteeltbedrijfje van een zekere Piphari.
De persoonsnaam Piphari bestaat uit twee elementen: pip en hari.
Hari komt van hara en dat betekent heer (of mijnheer).
Pip is een ander paar mouwen, want het is hoogst uitzonderlijk dat een Germaanse persoonsnaam met een ‘p’ begint. We kennen zo’n pip als Pepijn. Pepijn van Landen, Pepijn de Korte, … Het is een Angelsaksische naam die eigenlijk pijpje betekent.
Kort gezegd betekent Pijperzele dus het boerderijtje (zele) van mijnheer (hara) Pijp (pip).
Uiteraard niet mijnheer Pheip uit de Nero-albums maar een respectabele Germaan uit de 6de tot de 8ste eeuw.
