Het is voorbij.
De tentoonstelling De Kerke in Gent dit weekend is alweer achter de rug. Nauwelijks de tijd om ze te verkennen, of ze was al verdwenen. Een vleugje anarchie, doordrenkt met warmte en vreugde. Eindelijk klonk er gelach binnen de kerkmuren.
De ontwijde Sint-Jozefkerk in Gent, ooit een plek van gebed en bezinning, werd voor één weekend omgetoverd tot een centrum van artistieke expressie. De tentoonstelling DE KERKE, georganiseerd door onder andere Sander Buyck, Alice Dooreman, en Elias Peeters, is het resultaat van een lezing die kunstenaar en curator Inge Braeckman eerder bijwoonde over mogelijke invullingen van leegstaande kerken. Deze gedachte inspireerde het project, waarin kunst en gemeenschap samenkomen. Bij de opening liep de kerk vol met lachende mensen, er was vreugde in de anarchie. Een bijzondere performance maakte de avond compleet. En hoewel de expositie zondag alweer sloot, heeft het haar stempel gedrukt. En krijgt de kerk een nieuwe betekenis: niet langer een plek van religieuze erediensten, maar een ruimte waar ontmoeting, reflectie en creativiteit centraal staan. De expo verzamelt werk van meer dan veertig kunstenaars, waaronder bekende namen zoals Honoré d’O en Francis Alÿs. Het evenement benadrukt de essentie van het samenkomen als gemeenschap, een idee dat diep geworteld is in de geschiedenis van de kerk zelf.
Een kerk als plek voor Gemeenschap
De kerk, gebouwd in 1883, heeft een rijke geschiedenis en is beeldbepalend voor de wijk Rabot. In plaats van de deuren gesloten te houden na de ontwijding, heeft de buurt de kerk opengezet voor een breed scala aan activiteiten. Dit weekend is de Sint-Jozefkerk niet enkel een expositieruimte, maar een plek van verbinding waar bezoekers in dialoog kunnen treden met kunst en elkaar. In de Bijbel wordt het Griekse woord ‘Ekklèsia’ gebruikt om de gemeenschap van mensen aan te duiden, en dat is precies wat deze tentoonstelling opnieuw in de kijker plaatst: een samenkomen, los van geloof of functie, waar de essentie van het leven gevierd wordt.
De tentoonstelling roept herinneringen op aan eerdere projecten zoals De Rampe in Kluisbergen, waar de nadruk lag op het belang van het niet-functionele, dat wat buiten de alledaagse utilitaire wereld ligt. Dit concept is perfect vertaald naar de Sint-Jozefkerk, waar het niet-functionele de kern vormt van zowel de kunst als de ontmoetingen die er plaatsvinden. De tentoonstelling verkent wat ons als mensen verbindt: de kleine, betekenisvolle momenten die de materie overstijgen.
In de ontheiligde kerk voel je het respect van de kunstenaars voor het rijke erfgoed. Wat ooit een plaats was van gebed en sacrament, is nu een buurthuis, maar de oude ziel van het gebouw blijft aanwezig. In dit profane paleis zie je geen verloochening van het verleden. Integendeel, de kunstenaars omarmen het met artistieke eerbied.
De biechtstoel staat nog altijd als stille getuige van ontboezemingen uit het verleden. De preekstoel, ooit het podium voor krachtige woorden, blijft fier overeind. Het tabernakel, waar in de katholieke traditie Jezus Christus onder de gedaante van brood aanwezig is, wordt met een bijna heilige eerbied benaderd. Deze elementen, ooit centraal in de liturgie, zijn nu deel van een kunstzinnig verhaal. Het ontzag waarmee ze worden behandeld, is voelbaar in elke hoek van de ruimte.
Honoré d’O voegt hier een eigentijds element aan toe. Hij plaatst moderne hosties, sculpturen van dagelijks brood, op het altaar. Deze sculpturen, die de banaliteit van het alledaagse verheffen tot iets sacramenteels, brengen een nieuw soort devotie.
Het altaar, ooit het centrum van het mysterie, wordt opnieuw geladen met betekenis.
Jonge kunstenaars voegen zich bij dit eerbetoon. Hun werken spreken een gedreven beeldtaal, vol kracht en symboliek. De Sint-Jozefkerk, met haar zuivere neogotische lijnen, vormt niet slechts een decor, maar een medespeler in deze tentoonstelling. De architectuur en de kunstwerken vloeien naadloos samen. De hoge gewelven dragen de kunst als een echo van vroeger.
In deze tentoonstelling wordt geen enkel detail over het hoofd gezien. Elk element van het religieuze erfgoed wordt subtiel verweven met de moderne kunstwerken. Het resultaat is een dialoog tussen verleden en heden, een gesprek zonder woorden. De kunst biedt niet enkel esthetiek, maar ook troost in tijden van onzekerheid.
De samenwerking tussen de kunstenaars en de ruimte is niets minder dan inspirerend. Ze slagen erin om een verlichtend zicht te bieden op de donkere tijden die ons omringen. De tentoonstelling is een ode aan zowel het religieuze verleden als aan de kracht van de kunst om ons naar de toekomst te leiden.
Honoré d’O: De Poëzie van het alledaagse
Eén van de meest opvallende deelnemers aan DE KERKE is de Belgische kunstenaar Honoré d’O. Bekend om zijn speelse en poëtische werken, weet hij steeds weer het alledaagse om te vormen tot iets buitengewoons. Zijn kunstwerken bevatten vaak een subtiele humor en dagen de kijker uit om de realiteit anders te benaderen. D’O’s installaties zijn zelden groots of luid, maar ze hebben de kracht om diep door te dringen. In het kader van deze tentoonstelling is zijn werk bijzonder passend: het benadrukt de schoonheid van het kleine, het toevallige, en het ogenschijnlijk nutteloze.
In de kerk kan het werk van Honoré d’O gezien worden als een soort meditatie op het belang van het niet-functionele, een terugkerend thema in deze expositie. Zijn kunst lijkt een oproep om de wereld met een andere blik te bekijken, om aandacht te schenken aan dat wat vaak over het hoofd wordt gezien. Zoals de kerkgemeenschap ooit samenkwam om het leven te vieren, nodigt Honoré d’O ons uit om het alledaagse te omarmen als bron van verwondering en inspiratie.
Francis Alÿs: kunst en activisme
Een bijzondere naam op de lijst is Francis Alÿs, een internationaal gerenommeerd kunstenaar die vaak sociaal-politieke thema’s verkent in zijn werk. Alÿs’ kunst heeft een subtiele maar krachtige maatschappelijke impact, waarbij hij aandacht vraagt voor thema’s zoals migratie, grenzen en sociaal onrecht. Zijn werk overstijgt de fysieke kunstvorm en wordt vaak een soort sociaal experiment of interventie. In DE KERKE voegt Alÿs een diepere laag toe aan de expositie, en benadrukt hij hoe kunst een actieve rol kan spelen in de samenleving.
Een eclectische kunstverzameling
Naast Honoré d’O en Francis Alÿs brengen tal van andere (dikwijls jongere) kunstenaars hun unieke visies naar de Sint-Jozefkerk. Hieronder een korte beschrijving van enkele van de deelnemende artiesten:
- Charlie De Voet: Bekend om zijn schilderijen die spelen met kleur en textuur, nodigt De Voet de toeschouwer uit om de grens tussen realiteit en abstractie te verkennen door een zelfportret van hem als installatie te tonen in een aanwezige vitrinekast in de Sint-Jozefkerk.
- Sander Buyck: Als een van de organisatoren speelt Buyck een sleutelrol in het tot leven brengen van de tentoonstelling. Zijn werk reflecteert vaak op vergankelijkheid en de schoonheid van het onvolmaakte in het dagelijkse leven in India.
Sophie Speck: Met delicate lijnen en verfijnde technieken creëert Speck
intieme textielwerken die de innerlijke wereld blootleggen.
Karel Thienpont: Zijn textielwerk toont een eigentijdse interpretatie
van Nietzsche die een paard kust.
Amrit Karki en Beljita Gurung: Dit duo brengt de rijke tradities van hun Nepalese achtergrond in contact met westerse kunstvormen, wat resulteert in een fascinerende interculturele dialoog.
- ManfreDu Schu: zijn sculptuur is als een aureool in de tentoonstelling aanwezig. Speciaal voor deze tentoonstelling creëerde hij de video I Miss you so en een nieuwe song van zijn Crash Opera in zijn zo typische en originele beeldtaal
- Céleste Buyle: maakte een ruimtelijke installatie als een zwembad. Haar werk is enorm suggestief en liet de kijker voelen alsof die kan zwemmen in een kerk.
- Antonino Triolo en Joren Peeters: presenteerden hun publicatie als een installatie in de kerk, vergezeld van de tekeningen van Antonino Triolo.
- Enrico Marcon: Hij creëerde een soort van storage room met de aanwezige attributen in de Kerk en maakte een eigen video.
- Ethan Cannaert: exposeerde verspreid in de kerk een aantal paletten die tegelijk fungeren als sokkel voor zijn recent gemaakte publicatie, alsook als een plek waar de bezoeker even kan plaats nemen. Wandelingen staan centraal in zijn werk, alsook in de video die hij toonde in een van de kelders van de kerk.
- Waldo De Groote: maakte in staal als een sculptuur en credo van de tentoonstelling een maquette van de Sint-Jozefkerk. Daarvoor gebruikte hij als drager oude glasramen.
- Maartje Claes: Claes onderzoekt de rol van het menselijk lichaam en de Christusfiguur in haar werk, met een focus op identiteit en zelfexpressie.
- Louise Versele: Met minimale ingrepen zoals gebruikte lucifers, kaarsen onthult Louise Verserle de poëtica en fragiliteit van het bestaan en de kunst.
- Sura Moyaed: vertaalde in haar sculpturale installatie de actualiteit van oorlog in de wereld op een tegelijk confronterende, performatieve, poëtische manier.
- Alice Dooreman: toonde er een fotografisch werk in een lichtbak van een gesteente in de natuur
- Louise Versele, Robin Verslegers, Omar Pluymers en Sybren Janssens: zij maakten van de bar in de kerk een interactieve, performatieve installatie waarin wie een drankje wou zelf het ijs mocht kappen en de drankjes via aan katrol werden geserveerd.
Een moment van ontmoeting
De expositie biedt naast kunst ook een sociale ervaring. Er is live tattooing, waarbij bezoekers zich kunnen laten tatoeëren, en de DJ’s Mose Lein & Elias Peeters zorgden voor de muzikale omlijsting. Bovendien serveerde Rabot op je Bord lokale gerechten, wat het evenement nog meer tot een ontmoetingsplek maakt. Hier komen mensen samen om niet alleen naar kunst te kijken, maar ook om ideeën uit te wisselen en nieuwe connecties te leggen.
De kracht van DE KERKE ligt in zijn diversiteit: een eclectische verzameling van kunstenaars en stijlen, in een ruimte die de traditionele grenzen van kunst en religie overstijgt. Dit weekend verandert de Sint-Jozefkerk in een plek waar kunst en gemeenschap hand in hand gaan, in een viering van creativiteit en verbinding.
En als afscheid,
De Kerke van Inge Braeckman
Leegstaande ruimte, zo plots met warmte
gevuld. De adem van bezoekers, de ogen
van passanten, de creaties van kunstenaars
tillen deze binnenplek nu op, zoals de glasramen
op wisselende punten het licht. Houtsnijwerk
van eeuwen geleden inspireert ook vandaag.
Handen van vakmanschap uit een ander
tijdperk vragen om niet in een containerpark
te landen. Voetstappen merken ook stilte die
geen functie heeft, maar broodnodig is om te resetten.
Zoals het liggen in het gras. Het met ogen knipperen
naar de zon. Niet om te hollen, maar om het leven
tijd te geven. Leven te laten zijn. Zoals vruchten
in de zomer. Of het altaar dat wacht op je eerste gebaar.
Als een sokkel die liefde bewaart. De beloftes en eed
verzegelt.
Met dank aan Inge Braeckman en Honoré d’O, ook voor de foto’s