Frankrijk, 13/07/2017 – Nu we ‘quatorze juillet’, of de dag waarop Frankrijk zijn Nationale Feestdag viert, naderen, is het misschien interessant om enige aandacht aan ‘Jeanne d’Arc’, te besteden? Deze gedachte speelde door mijn achterhoofd toen ik op 19 juni de Franse stad Compiègne bezocht. Campiègne is de stad waar Jeanne d’Arc, de grootste heldin die Frankrijk ooit heeft gekend, werd gevangengenomen. (KDP)
Ik werd daar trouwens nog eens geconfronteerd met haar haar toch heel bijzonder levensverhaal. Ik nam daar ook foto’s.
Aan de huidig Place du 54e-R égiment d’ Infanterie, in Compiègne, staat van Jeanne d’Arc een standbeeld als ridder te paard. Het beeld is een werk van beeldhouwer Emmanuel Fr émiet.
Wie was Jeanne d’Arc? Zoals we ooit leerden was ze een eenvoudig boerenmeisje dat geboren werd in de tijd dat Frankrijk door de Engelsen bezet werd gehouden. Op haar 10 jaar al hoorde ze stemmen waarvan ze meende dat ze vanuit de hemel afkomstig waren. Later, toen ze ongeveer 17 jaar was, werd er haar ingefluisterd het de stemmen waren van Sint-Margaretha van Antiochi ë en Sint-Catharina van Alexandri ë. Deze twee heilige vrouwen gaven haar de opdracht om als zieneres Frankrijk te bevrijden. Daarom moest ze dringend contact opnemen met de kroonprins van Frankrijk. Op dat moment was dat ‘Karel VII’.
Ze moest hem ertoe aansporen de Franse troon terug in bezit te nemen want daar had hij recht op. Daarom vroeg ze ‘op 17-jarige leeftijd’ audi ëntie aan bij Karel en liet hem weten, dat de tijd rijp was om met Gods hulp de Engelsen uit Frankrijk te verdrijven!
Bewogen door Jeanne haar enthousiasme en innerlijke kracht, besloot hij inderdaad tegen de Engelsen te gaan strijden. Jeanne stond erop om met hem mee te strijden, zodanig werd ze, bij manier van spreken, zulks als een vrouwelijke ridder, iets wat toch zeer zeldzaam was. Vooral ook omdat haar haren werden kortgeknipt en ze in mannenkledij, of in soldatenkledij, werd aangekleed. Vanaf dat ogenblik, droeg ze ook een zwaard en week ze niet meer van de zijde van Karel VII.
(foto: CN)
Sinds 1337 al waren Frankrijk en Engeland verwikkeld in de Honderdjarige Oorlog. Een ingewikkelde strijd met als belangrijkste inzet het gezag over Frankrijk. Na tientallen jaren van oorlog zijn, in het begin van de vijftiende eeuw, waren de Engelsen aan de winnende hand. Vooral na hun zege bij Azincourt in 1415. In het verloop van de oorlog wisten de Engelsen hun gebied steeds meer uit te breiden tot vrijwel de gehele noordelijke helft van Frankrijk; inclusief Normandi ë en Bretagne, Parijs en het dorpje Domr émy, de geboorteplaats van Jeanne d’Arc.
(foto: CN)
Het wordt voor Frankrijk nog erger, want met ‘Het Verdrag van Troyes’ wordt de Engelse koning, Hendrik VI, vanaf 1422 zowel koning van Engeland als Frankrijk! Terwijl kiest het machtige Hertogdom Bourgondi ë, dat het voor het zeggen heeft in het oosten van Frankrijk en ook in Vlaanderen, om mee te strijden aan de zijde van de Engelsen. De Franse pretendent, die later als Karel VII de troon moest bestijgen, wordt zelfs onterfd!
– Troyes dat door Bourgondische en Engelse troepen ook al was bezet, werd In 1429 bevrijd door troepen die onder het bewind van Jeanne d’Arc stonden. —
Op 6 mei 1429 gaan de Fransen terug met succes ten aanval tegen de Engelsen. Ze slagen er evenwel niet in om Orl éans in één dag te heroveren, wat Jeanne d’Arc ten zeerste betreurt. Op 8 mei is de overwinning geslaagd; de Engelsen trekken weg uit Orl éans! Voor deze nederlaag had Jeanne hen nochtans al van vooraf gewaarschuwd.
Na de overwinning in Orl éans wil Jeanne meteen doorstoten naar Reims. Want daar moet Karel in de kathedraal be ëdigd worden, net zoals de andere Franse koningen, (die hem dit sinds de doop, aan het einde 5e eeuw of in het begin de 6e eeuw, van Koning Clovis, de eerste koning van de Franken) hem hadden voorgedaan.
Karel wou dat wel, maar zijn entourage vond een trektocht van ruim 300 km door Engels gebied op dat moment te gevaarlijk. Eerst moet de streek rond Orl éans ontdaan worden van Engelsen. Dat gebeurt in de maanden daarna, dankzij een aantal glorieuze Franse overwinningen. Karel volgt nu verder het advies Jeanne. Met een leger van 12.000 man trekken ze richting noordoosten, naar Reims. De eerste etappe leidt naar Troyes, de stad waar nog geen 10 jaar voordien het verdrag werd getekend dat de Franse kroonprins zijn troon afnam.
De stadsoversten zijn Karel en Jeanne vijandig gezind, maar uit vrees voor een aanval, toch bereid tot onderhandelingen. De kroonprins krijgt toestemming om te passeren. Een week later komt hij met zijn leger aan in Reims. De intocht is triomfantelijk. Er is geen tijd te verliezen: een dag later, op 14 juli 1429, wordt de kroonprins gekroond tot koning Karel VII van Frankrijk en dit in aanwezigheid Jeanne d’Arc, aan wie hij zijn nieuwe fortuin te danken heeft.
De altijd ongeduldige Jeanne wil nu onmiddellijk verder, naar de hoofdstad Parijs! Na de nodige omwegen komen de troepen in Parijs aan en op 8 september, op de geboortedag van de Heilige-Maagd-Maria geeft ze opdracht Parijs aan te vallen. (Maria-Geboorte is een Mariafeest dat zowel in de rooms-katholieke als in de orthodoxe kerk jaarlijks wordt gevierd op 8 september; op deze dag geldt gewoontegetrouw een staakt-het-vuren. Een gebruikt dat Jeanne nu doorbreekt en dat haar reputatie geen goed doet. Niet alleen wordt ze getroffen door een pijl, maar ze verliest ook haar autoriteit en Parijs blijft in de Engelsen hun handen.
Later, in de winter, trekt Jeanne naar Compiègne, boven Parijs. Zonder veel problemen komt ze de stad binnen. Als ze vervolgens de Bourgondi ërs wil verjagen die buiten de stadsmuren gelegerd zijn, begaat ze een grote tactische fout. Haar troepen blijken in de minderheid en Jeanne wil haar weer terugtrekken in de stad. Ze komt evenwel voor een gesloten poort te staan en ook de brug is opgehaald. Jeanne kan geen kant meer op, wordt gevangengenomen en voor 10.000 pond door de Bourgondi ërs aan de Engelsen uitgeleverd.
Een tweede standbeeld aan Place de l’Hôtel de Ville in Compiègne.
Foto — Kdp. — 19/06/2017.
Ze zal berecht worden in Rouen, waar de Engelsen het nog steeds voor het zeggen hebben. Op weg daarheen probeert ze verschillende keren te ontsnappen, ze hoopt ook dat het leger van Karel VII haar zal bevrijden. Een poging daartoe blijft echter uit.
“De koning schijnt helemaal niet zo ongelukkig te zijn met haar arrestatie: eindelijk kan hij onderhandelen en hoeft hij niet altijd de strijd aan te gaan.”
De Inquisitierechtbank van Rouen legt Jeanne ketterij ten laste. Ze draagt immers mannenkleren en vertelt fabeltjes over goddelijke stemmen: ‘vertelseltjes die dienen om de mensen te misleiden’, vindt de rechtbank. Een veroordeling van Jeanne zou Karel VII zijn legitimiteit ontnemen, aangezien hij in dat geval aan de macht is gekomen dankzij hulp van een ketter. Van een eerlijk proces is geen sprake: Jeanne strijdt 5 maanden lang een verloren zaak. Ze krijgt geen advocaat toegewezen en de juristen worden gekozen naar op Engelse gezindheid. De rechter geeft opdracht onderzoek te doen in haar geboortestreek, maar de resultaten zijn dermate zo positief voor Jeanne dat ze vernietigd worden.
Op 30 mei 1431 stierf zij op de brandstapel in Rouen op de huidige Place du Vieux-March é, door haar vroegere Franse collega’s volkomen in de steek gelaten; veroordeeld als ketter, maar eigenlijk om haar strijd tegen de Engelsen; belachelijk gemaakt en gewantrouwd om de stemmen die haar tot alles zouden hebben aangezet. Haar as werd in de Seine gegooid.
Haar dood betekend echter niet het einde van haar verhaal. Het effect dat de Engelsen beogen, blijft uit: Hendrik VI wordt weliswaar op zijn tiende tot koning van Frankrijk gekroond in de Notre-Dame van Parijs. Toch wint Karel VII uiteindelijk de machtsstrijd. Dankzij nieuwe overwinningen bestendigt hij zijn macht. Hij sluit een verdrag met de Bourgondi ërs, waardoor die niet langer bondgenoten zijn van de Engelsen. Hij verovert Parijs in 1436, Rouen in 1449 en uiteindelijk krijgt hij heel Frankrijk in handen, met uitzondering van Calais. Zo komt er in 1453 na 116 jaar een einde aan de Honderdjarige Oorlog.
In Rouen beseft de koning waarschijnlijk hoezeer hij in het krijt staat bij Jeanne en welk onrecht haar is aangedaan. Hij geeft opdracht tot onderzoek voor een nieuw proces. Daaruit blijkt dat er sprake was van partijdige rechtspraak en getuigen die gehoorzaam vertelden wat hun werd opgedragen. In 1456 wordt het eerdere proces nietig verklaard. De rechtbank beoordeelt de bewijsvoering als vals, gemanipuleerd en lasterlijk. Jeanne is nu in ere hersteld.
Begin twintigste eeuw volgt de definitieve erkenning, als paus Benedictus XV haar in 1920 heilig verklaart. Sindsdien is ze een van de populairste iconen van de katholieke kerk.
Karel De Pelsemaeker.