Column, 11/08/2017 – Halfoogst Ik heb het steeds een mooi woord gevonden. In 1960, in september en in het zesde studiejaar, schreef ik dit zelfstandig naamwoord in een opstel, waarop de onderwijzer me vroeg waar ik dit woord vandaan had gehaald? Zonder aarzelen antwoordde ik, ‘vanop de almanak’ meneer.
‘Man, dit is een dialectwoord’, zei hij. Hij verzocht me meteen om dit woord te vervangen door 15 augustus. ‘Wij moeten leren Algemeen Beschaafd Nederlands spreken en schrijven, en geen Zuid-Nederlands’, sprak hij kordaat en met opgeheven stem de klas toe. Op het woord almanak dat ik bewust had gebruikt in plaats van kalender gaf hij geen opmerking. Nochtans was de taalzonde, in die tijd van het Algemeen Beschaaf Nederland ‘of het ABN’, even erg.
In de elfde uitgave uit 1984 van het woordenboek Van Dale, staat ‘halfoogst’ ook als gewestelijke taal geboekstaafd. In de Van Dale uit 1997 is het woord halfoogst spoorloos verdwenen. Zouden linguïsten dit mooie woord voor goed uit onze taal gebannen hebben? ‘Het Zal mij een zorg wezen!’ want voor mij herbergt de periode van halfoogst mooie herinneringen. Op het gehucht Boureng, het grootste landelijke gehucht van de gemeente Deux-Acren, waar in mijn jeugdjaren bijna heel onze familie langs mijn moeders kant woonde, was het dan kermis. Een paar dagen voor de hoogdag werden er taarten gebakken.
De meeste bewoners van het gehucht hadden aan hun woning een broodoven. Anderen bakten in de ovens van hun jachtvuur of in de oven van de Leuvense stoof; nog anderen in de oven van hun gasvuur; maar er werd gebakken! Krentenbrood, melkbrood, mattentaarten, “s émoule taarten”, rabarber- en pruimenvlaaien werden er met groot vakmanschap uit de ovens gehaald en naar de kelder gebracht tot op de dag van de kermis. Ook de hekkens, de vensterluiken, buitendeuren en ramen werden in deze periode zorgvuldig gepoetst en bijgeschilderd of overschilderd.
Met halfoogst straalde elk huis vanbinnen en vanbuiten. Zelfs de voortuinen lagen er heel verzorgd bij, dat hadden ze op voorhand al voorzien, door hoogzomerbloeiers te planten want rode salvia’s, dahlia’s, gladiolen en hortensia’s sierden de tuinen van het kermisvierende gehucht. Op 15 augustus zelf, werden er boeketten van gesneden en in huis ergens in de omgeving van het Mariabeeld geplaatst. Op de meeste plaatsen kwamen de families in de namiddag bij elkaar. Dit omdat kermis halfoogst als “de kleine kermis” werd beschouwd.
De grote kermis valt, in Deux-Acren, op 11 november of op de dag dat Sint-Maarten wordt gevierd, de patroonheilige van het dorp. Na een koffietafel met allerhande taarten en kermisbrood, werd er een ‘koude plat’ gegeten, de Waalse familieleden gaven dit gerecht de chiquere naam: ‘une hors-d’oeuvre’ en l’ hors- d’oeuvre werd op voorhand op het bord gelegd. Dit belegd bord bestond meestal uit gekookte hesp en andere charcuteriewaren, samen met zalm uit een conservenblik, kropsla, tomaat, gekookt ei, mayonaise en groentemacedoine. Er werden ook sandwiches op tafel gezet. Om de borden te kunnen bijvullen werd er in het midden van de tafel een grote schotel geplaatst. Deze schotel was met dezelfde etenswaren gevuld en versierd, als die vanop het bord. Er werd witte wijn uit de kelder gehaald en ontstopt en de wijnglazen werden royaal met de koele drank gevuld.
Na19u 30, nadat bij de meesten de koeien al waren gemolken, trok iedereen naar “Caf é Leander”. Een caf é-boerderij dat aan de buitenkant van het Arduinbos lag. Daar speelde een klein orkestje of een ‘jazzband’, zoals ze toen de driekoppige formatie, die bestond uit een drummer, een accordeonist en een trompettist, noemden. Rond 20u waren alle plaatsen die ook maar konden ingenomen worden, al bezet. Niet alleen door inwoners van het gehucht Boureng, maar ook door mensen uit de omliggende Vlaamse en Waalse gemeenten. Rond die tijd werden ook de slingers met kleurlampen aangestoken. Blauwe Tl-lampen verlichtten de overdekte dansvloer waar ook het podium stond. Een half uur later wanneer de duisternis was ingevallen (er bestond toen geen zomeruur), was het ‘openlucht kermisbal’ op volle gang!
Ook het mobiele frietkraam draaide op dit uur op volle toeren. De frieten werden toen meer uit lust dan van de honger gegeten. Een frituur behoorde nu eenmaal bij de kermis en was niet zo alledaags als nu. 5 Belgische Franken, kostte een zak friet en met de pickles erbij. Voor zo ver ik mij kan herinneren, heb ik voor de eerste keer pickles gegeten bij zo een zak friet. Thuis, zoals op de meeste plaatsen toen, stond er alleen maar mostaard in de kast. Twee ëntwintig uur was ongeveer het hoogtepunt van de kermis. Dan hadden de obers hun handen vol.
Meermaals heb ik als jonge snaak meegeholpen bij het rondhalen van lege bierglazen. Rond middernacht wanneer het orkest stopte, en het meeste volk naar huis trok, beloonde Fientje, de caf ébazin, mij met een briefje van twintig en een frisco, die zij uit een houten ijsbak haalde. De zondag die volgende op halfoogst, speelde de jazzband opnieuw en werd er terug gedanst. Wanneer halfoogst in het weekend viel, werd er ‘ te Lenander’ zowel de zaterdag als de zondag “Kermis Leander” of “Kermis Halfoogst” gevierd.
(Karel De Pelsemaeker)