Algemeen, 01/10/2017 – Wie eens een mooie en, voor wie in onze ondergrond interesse heeft, ook een leerrijke herfstwandeling wil maken, kan dit zeker doen in Vloesberg, of zeg ik Flobecq? (KDP)
Flobecq of Vloesberg ligt juist op de grens van de Vlaamse Ardennen maar behoort tot Pays des Collines. Twee benamingen voor exact hetzelfde geologische landschap, een landschap dat in een deel van West-Vlaanderen dan weer Heuvelland wordt geheten. Eigenlijk loop dit heuvelachtige landschap vanaf het Noord-Franse Cape Gris Nez tot in het Vlaams-Brabantse Hagenland, of tot de streek rond Diest en Scherpenheuvel. Tot deze heuvellijn behoren ook Le Mont des Cats, de Zwarte- en de Rodenberg evenals de bergen (denk heuvels) van Heuvelland, in Heuvelland heeft de Kemmelberg de hoogste heuveltop. Wanneer we nu verder oostwaarts stappen belanden we in Oost-Vlaanderen, meer bepaald, in de Vlaamse Ardennen. Deze heuvellijn loopt dan in richting oostwaarts vanaf de Geraardsbergse Oudenberg, die een ‘getuigenheuvel’ is, verder over de Bosberg, die een restheuvel is, langs de Congoberg in Vollezele, de Kesterse Heide en de Koudenberg in Brussel. Ten oosten van Brussel komen we nog de Pellenberg en heuvels van het Hagenland rond Diest tegen.
Geologen zijn deze heuvellijn gaan onderzoeken en zijn de heuvels (die graag als bergen worden vermeld) ‘een getuigenheuvels’ of ‘een restheuvels’ gaan noemen; al naar gelang de afzettingen die zo een heuvel bevat. In Vlaanderen is liggen aardlagen uit los gesteente t.t.z.: de onderlagen zijn niet verhard tot rots. De aardlagen liggen ongeveer horizontaal op mekaar gestapeld: zand, klei weer zand, een zandig kleilaag… Uit een geologische studie blijkt dat onze contreien gedurende een lange periode zee is geweest. Van ongeveer 65 miljoen tot 1 miljoen jaar geleden, lag hier een ondiepe zee, deze tijdsruimte noemen wetenschappers het ‘Tertiaire tijdperk’. De Tertiaire afzettingen die in deze heuvellijn liggen en die de zee deponeerde, hebben geologen dan weer een geologisch naam gegeven: de bovenste laag is de Diestiaanse afzetting, of het zand van Diest, daaronder komt Bartoniaan, daaronder Lediaan, het Pansiliaaan C en het Panasiliaan D, daaronder nog eens Ieperiaan C en Ieperiaan D.
Dat zijn wel nog de benamingen die ik leerde tijdens enige cursussen die ik als natuurgids volgende in het Oudenaardse. Deze cursussen werden in de herfst en in de in het jaar 2000 gegeven door Mevr. Marie-Christine Vanmaerke-Gottigny, dokter in de aardrijkskunde en wetenschappen; een dame uit Oudenaarde Heine die, onder meer, gedurende 25 jaar geomorfologisch onderzoek verrichtte in onze Vlaamse Ardennen . (Geomorfologie, vaak ook als morfologie aangeduid. Is de wetenschap waarbij de vormen van het landschap en de processen die bij het ontstaan daarvan een rol spelen, of hebben gespeeld, worden bestudeerd.) Ondertussen hebben gelogen deze benamingen veranderd van naam en in het boek ‘Levend Landschap in de Vlaamse Ardennen’, dat Marie-Christine in 2005 uitgaf gebruikt ze ook de nieuwe benamingen. Nu noemen ze vanaf de bovenste laag: zand van Diest, klei van Maldegem, zand van Lede, zand van Vlierzele – klei van Merelbeke, zand van Tielt en klei van Kortrijk.
In Vloesberg op d’ Hoppe, starten mijn maat en gebuur Patrick en ik, op de zonnige maandag 25 september, onze wandeling aan Chalet Gerard. We stapten langs dit pad Brasserie d’ Hoppe voorbij, zo verder naar Chalet Radar. Vanaf deze plaats, waar ook tennispleinen liggen, kun je naar de Ninoofsesteenweg stappen. Maar, dat deden we niet, we stapten gewoon verder naar de holleweg die daar ligt. In deze weg dagzomen de Diestiaanse afzettingen, of anders gezegd hier liggen het zand van Diest en de ijzerzandsteen en de keien van de zee van Diest bloot aan het oppervlak. U kunt ze daar zien, ruiken, voelen, filmen of fotograferen, net zoals wij deden. De zee van Diest is meteen de laatste zee die onze streek overspoelde! Zo’n 20 miljoen jaar geleden drukten (of botsten) de aardplaten Eurazi ë, op deze plaat wonen Europeanen en Aziaten, tegen Afrika. Door deze eeuwenlange botsing ontstond het Alpine gebergte, hierdoor gingen onze contreien in noordelijke richting naar omlaag kantelen en trok de zee weg.
— Wanneer de zee weg ebt laat ze zandbanken achter! — In deze zandbanken zat op bepaalde plekken het mineraal gloconiet, een ijzermineraal. Op een zeker moment kwamen deze zandbanken uit de zee piepen, waar veel ijzermineraal zat ging dit samen met het zand door oxidatie samenklitten. Waardoor dan een sterke laag ijzerzandsteen (ook wel Diestiaan genoemd, naar de stad Diest in het Hageland) is ontstaan.
Wind en regen hebben de zachtere zandlagen, die niet beschermd werden door de ijzerzandsteen, weggespoeld waardoor een heuvellandschap is ontstaan. Deze heuvels noemt men getuigenheuvels, ze moeten evenwel alle afzettingen uit het Tertiaire bezitten anders worden ze restheuvel genoemd, en zijn o.a. te vinden in het Hageland (Brabant), in de Vlaamse Ardennen (Oost-Vlaanderen) en in het Heuvelland (West-Vlaanderen) en in Noord-Frankrijk tot aan Cape Gris Nez.
Karel De Pelsemaeker.