Toneelkring ’t Rad bestaat 40 jaar!!

If I had words to make a day for you ; I sing you a morning golden and new…

Ja, mijn beste allemaal, dit was in 1978 één van de bestverkochte singels in het land, een hit van Scott Fitzgerald en Yvonne Keeley.

Na dat jaar kon je Claude François en Jacques Brel nergens meer live zien optreden, zij zongen helaas hun laatste adem uit.

Het was ook in 1978 dat Karol Wojtyla als paus Johannes Paulus II geïnstalleerd werd.
Maar nergens vond ik in Wikipedia of hoorde ik in de Pr éhistorie dat 1978 het geboortejaar werd van een toneelkring ergens in een gezellig dorpje dat Elene heet.

De onvermijdelijke pintjes na de hoogmis maakten de tongen los van mijn vrienden kerkzangers. Mijn vraag hoe ik jonge mensen kon ronselen om in Zottegem een jeugdtoneel op te starten werd bliksemsnel beantwoord met de ondertussen historische zin: “Zeg Saveur, zouden wij dat niet kunnen misschien?” Daar zat ik dan. Ik, geboren centrum Zottegemnaar, ik die dacht dat er alleen maar in het centrum aan cultuur gedaan werd.
“Rita, geef die mannen nog een pint.” Misschien kon ik met dit rondje mijn verkeerde gedachtegang goedmaken. Het ene woord bracht een ander idee teweeg. Tegen dat de laatste ronde uitgedronken was, lag al een en ander te broeien onder de toren van Elene.

Ik kon op zoek gaan naar een geschikt toneelwerk waarin al die kleurrijke dorpsfiguren een rol konden vertolken. En een decor? En de belichting? En het geluid? In welke zaal? En nog veel meer praktische vragen. Maar ja, in Elene vond ik een toneelrespons die ik in Zottegem amper kreeg. Hier werd het onmogelijke direct aangepakt en eerlijk, soms gebeurden er wonderen ook.

Ondertussen had ik van Miel Geysen, docent van de regiecursus die ik in die tijd volgde, vernomen dat hij ooit een volksstuk had geschreven “Pasterke Candeels” en waarmee hij heel Vlaanderen had rondgereisd. Ik las het en was meteen verkocht. Dit was ideaal voor die illustere dorpsfiguren uit Elene.

De repetities begonnen in het najaar in de kelder van De Molenhoeve, naast het watermolenrad. Het duurde niet lang voor een inventieve medespeler de naam gevonden had voor ons jong toneelgezelschap. Een naam, kort en krachtig: ’t Rad.

Neen, we lieten ons niet vangen aan overmoed. Twee opvoeringen plannen, dat moet lukken. Maar in de kortste keren waren de 600 kaarten verkocht en we konden al onmiddellijk een extra vertoning aankondigen die ook op een ik en een gij uitverkocht was.

Iedereen leefde op wolkjes.
Zou dit een eenmalig orgasme blijven?
Of droomden we al niet stilletjes van een tweede productie?

In 1979 werd Margaret Thatcher de eerste vrouwelijke premier van Groot-Brittanni ë. Ze leidde met ijzeren hand haar volk en in hetzelfde jaar kreeg ’t Rad zijn eerste president. Roger De Brabander stuurde zijn Elense toneelvrienden gedurende meer dan 16 jaar.

Wat veertig jaar geleden nog een droom was is vandaag uitgegroeid tot een boeiend toneelboek. Over een paar weken wordt onze zestigste productie op planken gebracht.

Als je dat rijkgevuld boek van ’t Rad openslaat dan valt het meteen op dat gedurende 40 jaar een geweldige ledengroep die toneelvereniging grootgebracht heeft. En bovendien lees je tussen de regels dat het enthousiasme en het samenhorigheidsgevoel van al zijn leden, de creativiteit van zijn decorploeg, het vakmanschap van hun technici hun sterkste wapens waren en nog zijn om van ’t Rad te maken wat het vandaag is. Een van de betere toneelkringen uit de regio. Een kring die bewust toneel wil spelen voor het volk zonder daarom aan kwaliteit in te boeten. En het is mijn stille hoop dat dit nog lang zo mag blijven doorgaan.

Volkstheater waar de toeschouwer zich gemakkelijk in herkent. Tragikomedies waar de levensproblematiek niet uit de weg gegaan wordt.
Onvergetelijke kerstsfeer. IJzige spanning en dolle komedies, deur in, deur uit. Muziektheater, straattheater, monologen…, wat een gevarieerd aanbod gedurende die 4 decennia.

Ja, ik voel mij vereerd dat ik in dit feestjaar mijn 30ste regie voor ’t Rad mag doen maar ik voel mij nog gelukkiger dat ’t Rad de weg gevonden heeft naar goede gastregisseurs, die meewerken om ons kwaliteitslabel hoog te houden

Nog een tussendoortje: Wie weet nog in welk jaar Jacques Chirac president werd in Frankrijk? Wel het was in hetzelfde jaar dat Betty Parmentier Roger opvolgde. Juist in 1995 en zij hield ons op het rechte toneelspoor gedurende meer dan 5 jaar.

Elke vereniging die zichzelf respecteert heeft een patroonheilige zoals de muzikanten en de koren die de H. Cecilia vieren. Ik ook trouwens maar het is hier nu geen moment om bedgeheimen rond te strooien.

De toneelspelers zouden op 7 november een zekere Willibrord moeten vieren. Nooit van gehoord.

Maar ik heb een beter voorstel. Laat ons naar de paus een verzoekschrift sturen om Pasterke Candeels heilig te verklaren. Wat die brave pastoor te verduren kreeg met zijn meid Regina, de koningin der maandverbanden is ongehoord en dan zwijg ik nog over Menier en madame Delpr é.
Het is juist die heilige man die aan de oorsprong van ’t Rad ligt, die de weg getoond heeft naar de veertigste mijlpaal van ons geliefde kind.

Met onze tiende verjaardag brachten we onze goedhartige pastoor weer alle eer met de fratsen die hij met Matthijske beleefde.
En in 2008 dertig jaar na onze première, waren we ons Pasterke bijlange nog niet vergeten. Toen eerden we hem in het bijzijn van de hele familie van Robert Herberigs, zijn geestelijke vader.

Zijn bedevaartsoord vinden we in het Snijdreefken te Elene. Het kruis waaronder hij op de toneelscène zijn brevier las hangt aan de eerste eik op de rechterkant net onder de spoorwegbrug. Een bloemenperkje wordt met grote zorg onderhouden niet door Regina maar wel door een dankbare Rita.

In 2008 werd Pasterke Candeels nog eens uit de vijver gehaald maar 7 jaar eerder, in 2001 werd zijn vertolker, uw dienaar, de opvolger van Betty. Ik ontving helaas geen gelukstelegram van Georges Bush junior die net voor mij tot president verkozen werd.

40 jaar ’t Rad, 60 toneelproducties, maar naast toneel was ’t Rad ook niet bang om andere uitdagingen aan te gaan. ’t Rad is een bron van creativiteit. Wil ’t Rad verder leven dan is het noodzakelijk om er regelmatig jong bloed in te pompen. Daarom werd in 2002 Hokus Spokus op ons programma gezet.

Wat een talentrijke jonge cast, wat een decor, wat een choreografie, wat een grime, wat een kostumering. Hoge, superhoge kwaliteit. En meer nog, wat een mooie oogst aan jong talent hielden we over. Jong talent dat ondertussen ook al schittert in onze volwassen producties. Jorato werd geboren, Jongeren Rad Toneel. We zien al uit naar de heksentoeren die onze jonge heksen over twee weken zullen uithalen.

’t Rad vond het zo zielig dat kermis Elene zo zielloos ten onder ging. Konden wij niet proberen om daarin wat nieuw leven te brengen. Ja, we deden het, ondertussen al meer dan 15 jaar geleden. Een gospelviering is telkens het gewijde begin in een bomvolle kerk. Aperitiefmuziek, een barbecue om duimen en vingers bij af te likken. Maar vooral de vreugde proeven om mensen terug bij elkaar te brengen, dat is het voornaamste doel van ’t Rad.

En mogen we niet terecht zeggen dat dankzij ’t Rad en zijn gospelvieringen vandaag in Elene een nieuw gospelkoor “Gospalina” het leven zag.

2008, ons dertigste levensjaar werd zwierig ingezet met een onvergetelijke musical “Lederen lijfjes en roze wijfjes” Sorry dat ik het niet te luid mag zeggen, maar dit was onze vrije vertaling voor “Grease”. De hippe meid Sandy werd vertolkt door een mooie blonde van bij ons.

Nog geen twee jaar geleden stond dat blondje ergens in de Elenestraat onder een douche. Het water straalde inspirerend over haar blonde lokken.
2018 is niet alleen de veertigste verjaardag van ’t Rad, dacht zij, dit is ook de 450ste verjaardag van de onthoofding van Egmont. Waarom geen musical over Egmont cre ëren.
De idee liet haar niet los. Zij vond bij haar scoutsvrienden de gedreven partners. Dat kan alleen maar bij de scouts, zeg maar dat ik het gezegd heb.

De natte droom, ik wil zeggen deze van onder de douche werd een heuse realiteit. Wat voor een monument van een musical werd hier de voorbije weken in Zottegem neergezet. Nog spreekt men ervan in de sterkste superlatieven.

Ja, mijn beste mensen, Elke Moreels is de uitvindster van deze onvergetelijke musical.
Elke, toch weer iemand die vanuit Jorato groeide naar een ondernemende dame, allesbehalve bang van een zware uitdaging. Elke, niet alleen ’t Rad maar ook Zottegem is terecht fier op jouw geweldige prestatie. Tegelijk zijn wij met drie leden van ’t Rad, Jürgen, Jasper en ikzelf, ook zeer dankbaar dat wij aan dit initiatief onze artistieke medewerking mochten verlenen. Ik zou zeggen, Elke, stel je nog vaak onder die inspirerende stralen van je douche en laat vooral ’t Rad mee genieten van je muze.

Ook in september volgt er nog een Egmontevocatie. Ook voor dit gebeuren tekende ’t Rad voor twee taferelen zoals de balseming van Egmont en de ontdekking van het graf. Mijn muze vond dat het allemaal al ernstig genoeg was en mijn pen schreef dan twee ludieke verhalen.

Voor wie heb jij gestemd in 2014?
Neen, niet te luid antwoorden, het zou kunnen gebeuren dat je hier plaatselijke politiekers zou kwetsen. En dat mag absoluut niet want sommige zijn zelfs trouwe bezoekers van ons toneel.
Ja, een lid van ’t Rad is zelfs schepen Blijkbaar moet toneel spelen een goede opleiding zijn om politiek te bedrijven.
Maar voor de MR heeft niemand gestemd, je kon ook niet. Maar die baardige kaalkop Charles Michel werd toen onze premier terwijl Els Geenens mijn presidentszetel overnam.

40 jaar ’t Rad, 60 toneelproducties, 4 voorzitters waarvan 2 mannen en 2 vrouwen, dus een zeer goed resultaat qua gendergelijkheid.
Toch enige nuance, tot vandaag werd het voorzitterschap dertig jaar ingevuld door 2 mannen en voorlopig nog maar 10 jaar door 2 vrouwen. Dus dames, als jullie die achterstand kunnen inhalen is ’t Rad weer al 20 jaar verder.

Maar belangrijker is dat jullie zo een dynamische vereniging blijven sturen met het enthousiasme van een vriendengroep.

Wanneer ik als erevoorzitter maar zeker ook als medeverwekker van dit kind dat zo nauw aan mijn hart ligt, terugblik dan kan ik alleen maar diepe dank zeggen aan zoveel mensen die gedurende die 40 jaar mee ’t Rad gestuurd hebben. Het troepje mensen van het eerste uur is al fel uitgedund. En toch doet het telkens opnieuw deugd om elkaar te treffen op een of andere viering of een feest zoals vandaag. Het is hartverwarmend om anekdotes van die veertig onuitwisbare toneeljaren op te halen. En tegelijk weet je maar al te goed dat ook wij 40 jaar ouder geworden zijn maar het deugdzaam gevoel om je geesteskind gezond te zien opgroeien maakt zoveel goed, is gewoon onbeschrijfelijk.

40 jaar terug zat die centrum Zottegemnaar met Elense kerkzangers rond een caf étafel.
34 jaar oud was die Zottegemnaar die dacht dat cultuur alleen maar in het centrum kon gedijen.
Volgende maand mag die Zottegemnaar, die ondertussen een vurig Elenaar werd zijn 74ste verjaardag vieren.
Het zal niet meer rond die tafel zijn van veertig jaar geleden, ook niet met zoveel fijne vrienden die in de loop van die bloeiende en boeiende 40 jaar ons ontvallen zijn.

Wel met mijn Cecilia maar ook met een wandelingetje naar het Snijdreefken, naar Pasterke Candeels’ kruis.
Een stil moment om eens na te denken hoeveel moois en groots mensen samen kunnen realiseren.
Een stil moment om even te bezinnen hoeveel mensen we met ons toneelspel ontspannende vreugde schonken en nog schenken.
Een stil moment om diep dankbaar te zijn voor zoveel vriendschap die we dankzij ’t Rad aan elkaar konden doorgeven..
Een stil moment om een innige wens uit te spreken:
Hoe graag zou ik over tien jaar mijn dierbaar geesteskind gezond en in het goud getooid mogen terugzien.

Mijn lieve vrienden laat ’t Rad gezwind zwierig draaien en kraakt het of piept het al eens dan zijn jullie inventief en krachtig genoeg om het bij te sturen.
Jullie hebben een geweldige opdracht: Dit boek van veertig jaar moet nog veel dikker worden.

Geloof erin.

Chris De Saveur

Zottegem 3 maart 2018